فعالیت بین المللی برای آزادی گروگان ها

یادداشت اطلاع‌رسانی مشاور موقت وزیر امور خارجه در امور خاور نزدیک و جنوب آسیا (کانستبل) برای معاون وزیر امور خارجه (کریستوفر)[1]

واشنگتن، 24 می 1980

موضوع:

           دیدار شما با دبیرکل والدهایم، 6:30 بعدازظهر، 25 می، در ژنو:[2]

یک. مقدمه

هارولد ساندرز و هنری پرکت، 24 می پس‌از پایان رایزنی در اروپا، به کشور بازمی‌گردند.[3] آن‌ها با فرانسه، آلمان و بریتانیا دربارۀ راه‌هایی که دیپلمات‌هایشان در تهران می‌توانند مقامات ایرانی،[4] به‌ویژه روحانیون را مجاب کنند که دستیابی به یک راه‌حل فوری برای موضوع گروگان‌ها به نفع ایران است، رایزنی‌های خوبی داشتند.

 در وین، ساندرز با کرایسکی دربارۀ سفر آخر هفتۀ کرایسکی به تهران همراه با اولوف پالمه[5] سوئدی و فیلیپه گونزالس[6] اسپانیایی، گفت‌وگو کرد.[7] ساندرز و پرکت در شهر برن با گروه ایران دولت سوئیس و نیز اوبرت،[8] وزیر امور خارجۀ این کشور، گفت‌وگویی طولانی داشتند.[9]

سوئیس پیشنهاد کرد که سفیرش لانگ نقشی فعال‌تر از حالت عادی برای یک کشور حافظ منافع ایفا کند. لانگ تلاش خواهد کرد تا از آخرین وضعیت ابتکارات و فعالیت‌های سایر احزاب حاضر در تهران باخبر شود و آن‌ها را سامان‌دهی کند. ساندرز همچنین ملاقاتی با دو حقوق‌دان، بورگه و ویلالون و نیز اسقف اعظم کاپوچی داشت.[10]

دو. وضعیت ابتکارات دربارۀ ایران

1.       ابتکار بین‌المللی سوسیالیستی

کرایسکی، پالمه و گونزالس قرار است ظرف چند روز آینده وارد تهران شوند. انتظار می‌رود آن‌ها با بنی‌صدر، بهشتی، شورای انقلاب و احمد، فرزند خمینی دیدار کنند. اهداف آن‌ها عبارت است از بررسی امکان «همکاری با اروپای دموکراتیک» و اثرگذاری مثبت و غیرمستقیم بر روند حل موضوع گروگان‌گیری.

دو. ابتکارات کاپوچی و بورگه

کاپوچی و بورگه در تهران حضور دارند. کاپوچی تلاش دارد تا با مقامات ارشد در تهران دیدار کند تا مشخص گردد آیا آغاز یک اقدام سیاسی در تهران با مشارکت سوریه، عربستان، امارات، کویت، الجزایر و فلسطین مفید فایده هست یا خیر. ایده‌های او هنوز کاملاً شکل نگرفته‌اند، ولی اجماع‌سازی برای آزادی گروگان‌ها را در ذهن می‌پروراند.

کاپوچی و بورگه امیدوار هستند که پس‌از ملاقات سران سوریه در تهران، آخر هفته بتوانند به دمشق بروند و با رئیس‌جمهور اسد و احتمالاً یاسر عرفات، دربارۀ راهکارهای حل بحران گروگان‌گیری گفت‌وگو کنند. کاپوچی معتقد است که باید قبل‌از 28 می، یعنی زمان تشکیل اولین جلسۀ مجلس، اقدامی صورت بگیرد. ما به کاپوچی و بورگه به‌شدت تأکید کرده‌ایم که با هرگونه محاکمه مخالف هستیم و کاپوچی نیز با دیدگاه ما موافق است.

 واتیکان قبول کرده است که با سفر کاپوچی به دمشق مخالفت نکند؛ به این شرط که دولت ایالات متحده نیز موافقت اسرائیل را برای نادیده‌گرفتن موضوع جلب کند. کاپوچی و بورگه ایدۀ برگزاری یک نشست متشکل از هفت کشور را نیز در پس ذهن خود دارند. این گردهمایی به‌صورت مشترک توسط سوئیس و الجزایر پشتیبانی شده است و آمریکا و ایران نیز در آن شرکت می‌کنند. سوئیس تصمیم گرفته است تا فعلاً در این مورد اقدامی نکند تا زمانی که واکنش ایران به چنین نشستی دقیقاً مشخص شود. سوئیس معتقد است که مذاکرات تفصیلی دربارۀ مسائل مهم جاری بین ایران و آمریکا، تنها پس‌از آزادی گروگان‌ها امکان‌پذیر است.

سه. ابتکار نشست دربارۀ ایران

ایرانی‌ها همچنان تلاش می‌کنند تا نشست 2ـ5 ژوئن را با حضور افراد و سازمان‌های همسو از اروپا و کشورهای جهان سوم برگزار کنند. هدف از این رویداد محکوم‌ساختن دخالت‌های آمریکا در ایران و نیز عملیات لغوشدۀ نجات گروگان‌هاست. شنیده‌ها حاکی از این است که شاید بنی‌صدر این نشست را به‌عنوان مقدمه‌ای برای جلب حمایت‌ها از ایران درزمینۀ حل بحران قلمداد می‌کند، ولی دلیل چنین نگرشی ازسوی او هنوز مشخص نیست.

تا به اینجا تعداد معدودی از افراد و نهادها برای شرکت در این رویداد اعلام آمادگی کرده‌اند. ایرانی‌ها سعی می‌کنند که برخی از آمریکایی‌ها را نیز برای حضور در این نشست قانع کنند، اما دریافته‌اند که آن‌ها برای سفر به ایران با مشکل تأیید گذرنامه مواجه هستند.

چهار. ابتکار بنگلادش

دولت بنگلادش در نشست اسلام‌آباد، گویا ایدۀ تشکیل یک «گروه تماس»، متشکل از چند کشور اسلامی را مطرح کرده است که با سفر به تهران برای رفع بحران موجود بین ایران و آمریکا تلاش می‌کند. ما اکنون نمی‌دانیم که آیا سایر کشورهای اسلامی پاسخ مثبتی به این پیشنهاد داده‌اند یا خیر، ولی مشغول بررسی آن ازطریق کانال‌های ارتباطی خود در داکا[11] هستیم.

پنج. ابتکار سازمان ملل

ادیب داوودی مشاور رئیس‌جمهور سوریه، امروز وارد تهران شد. سفر او به درخواست والدهایم و با هدف بررسی امکان ازسرگیری مأموریت کمیسیون سازمان ملل انجام می‌شود. والدهایم گفته است که از داوودی خواهد خواست تا با رهبران دینی مانند بهشتی و نیز مقامات دولتی دیدار کند. وزیر امور خارجه، قطب‌زاده، به‌صورت علنی هرگونه ارتباط سفر داوودی با موضوع گروگان‌گیری را منکر شده است. این موضع‌گیری احتمالاً منعکس‌کنندۀ تردید قطب‌زاده نسبت به این مسئله است که آیا می‌توان از سفر داوودی برای نیل به یک راه‌حل بهره برد یا خیر.

نکاتی که باید مطرح شود

- من می‌خواهم دوباره تصریح کنم که به اعتقاد ما، سفر داوودی صرفاً تحقیقاتی است و اینکه امکان طرح موضوع آزادی در گزارش کمیسیون وجود ندارد، مگر زمانی که دربارۀ چهارچوبی برای آزادی گروگان‌ها توافق صورت گرفته باشد.

- امیدوار هستیم که شما ارتباط خود را با ما، به‌ویژه در موضوع خروجی سفر داوودی، حفظ کنید.

- مشاور وزیر، ساندرز هفتۀ گذشته به اروپا سفر کرد تا با متحدین اصلی ما دربارۀ کمک‌هایی که سفرایشان در تهران می‌توانند انجام بدهند، رایزنی کند.

- ساندرز همچنین گفت‌وگوهای طولانی با دولت سوئیس که حافظ منافع ما در تهران است، داشت. سوئیس موافقت کرده است تا نقشی فعال ایفا کند و از ابتکارات گوناگونی که در جریان است نیز حمایت خواهد کرد.

- ساندرز با سران سوسیال‌دموکرات اروپایی‌ دربارۀ برنامه‌هایشان برای سفر به ایران گفت‌وگو کرده است. چنین سفری همچنین تأثیر مثبتی بر موضوع گروگان‌گیری خواهد گذاشت.

- اسقف اعظم، کاپوچی، در تهران به ابتکار خود، مشغول بررسی امکان نقش‌آفرینی سازنده‌تر کشورهای اسلامی در اجماع‌سازی برای آزادی گروگان‌هاست.