سند شماره

تحلیل شرایط سیاسی داخل ایران

موضوع سند

متن سند

خلاصۀ یک جلسه ویژه[1]

واشنگتن، 24 ژانویه 1980، 4:30 ـ 5:45 بعدازظهر

موضوع:

راهبرد ایران

شرکت‌کنندگان

معاون رئیس‌جمهور

وزارت امور خارجه

وزیر سایروس ونس

هارولد ساندرز

وزارت دفاع

وزیر هارولد براون*

گراهام کلایتور

سازمان سیا

دریابُد استانسفیلد ترنر

کاخ سفید

همیلتون جردن

شورای امنیت ملی

دیوید آرون

گری سیک

افراد با این علامت «*»، تنها چند دقیقه در جلسه حضور داشتند.

خلاصه

براساس دستور شما، ما برای بررسی راهبرد ایران تشکیل جلسه دادیم.[2] ما کانال‌های ارتباطی اصلی مورد استفاده را بررسی کردیم: سازمان ملل و سازمان آزادی‌بخش فلسطین که ممکن است در آینده نیز دوباره به کار آیند؛ صادق المهدی سودانی‌ها؛ پروفسور ریچارد کاتم که مستقیم با قطب‌زاده صحبت می‌کند؛ لانگ، سفیر سوئیس در تهران، کسی که برای انتقال پیام‌ها به افراد کلیدی دسترسی دارد؛ روزنامه‌نگار مصری هیکل[3] و وکلای فرانسوی که همیلتون و هال ساندرز را فردا دوباره ملاقات خواهند کرد.[4] همه موافق بودند که ما باید همچنان این کانال‌های ارتباطی را حفظ کنیم و از موارد دیگر در دسترس، بهره ببریم. به هر صورت، هیچ‌کدام از آن‌ها، دارای چشم‌انداز قریب‌الوقوع نسبت‌به ایجاد حرکتی قابل‌توجه در جهت آزادی گروگان‌ها را به همراه ندارد.

مشکل اصلی همچنان این است که ما یک فرد دارای قدرت و اختیار که بتوانیم با او مذاکره کنیم، نداریم. انتخابات آخر هفتۀ جاری ممکن است فردی را به ما بدهد که آماده و توانمند برای برداشتن گام‌های مستقیم‌تر است. برخی معتقد هستند که به‌محض انتخاب رئیس‌جمهور جدید، خمینی نقش کمتر فعال می‌گیرد و بیشتر قدرت را تحویل خواهد داد. به‌هرحال، این اتفاق ممکن است تا بعداز انتخابات مجلس در اواخر فوریه رخ ندهد و اصولاً نسبت‌به اصل وقوعش، تردید زیادی وجود دارد.

وکلای فرانسوی به همیلتون گفته‌اند که رئیس‌جمهور جدید، در ابتدای امر با چالشی ازسوی عناصر روحانی شورای انقلاب مواجه شده است و نمی‌تواند به‌صورت مستقل اقدام کند. آن‌ها تصور می‌کنند که دورۀ رقابت‌ نهایی انتخابات، پس‌از رأی‌گیری اولیه در آخر هفته، می‌تواند بهترین زمینه را برای یک ابتکار آمریکایی، به‌وسیلۀ مرتبط‌شدن با نامزدهای مخالف ازطریق یک طرح آمریکایی، فراهم سازد.

سه راهبرد اصولی بررسی شدند که البته انحصاری نیستند:

1. یک راهبرد با ریسک بالا را بپذیرید که براساس آن، ما آمادۀ انجام مجموعه‌ای از گام‌ها به‌صورت یک‌جانبه خواهیم بود و درعین‌حال، ایرانی‌ها نیز گام‌های متناظری برای تأیید پذیرش در هر مرحله انجام می‌دهند. این بدین‌معناست که ما باید موضع کنونی دیگر مبنی‌بر آزادی گروگان‌ها را به‌عنوان یک نقطۀ شروع کنار بگذاریم. احتمالاً مجبور خواهیم شد که بدون اطمینان از اینکه گروگان‌ها در پایان فرایند آزاد می‌شوند، اقدام کنیم. هدف اعطای امکانات کافی به عناصر میانه‌رو است برای قانع‌کردن خمینی مبنی‌بر اینکه آمریکایی‌ها شکست خورده‌اند و زمان آزادی گروگان‌ها فرارسیده است. حقوق‌دان‌های فرانسوی و کاتم معتقد هستند که این تنها راهبرد نتیجه‌بخش است.

2. توجه را روی خارج‌ساختن گروگان‌ها از سفارت قرار دهید. اگر این کار موفقیت‌آمیز باشد، سبب تضعیف توان سیاسی این دانشجویان جنگ‌طلب می‌شود و درنهایت، کار دولت را برای تصمیم‌گیری نسبت‌به آزادی گروگان‌ها آسان می‌کند. تاکتیک ما تمرکز بر شرایط گروگان‌ها و نیاز برای انتقال آن‌ها به مکانی بهتر به دلایل انسانی است. آن‌ها در گذشته، نشان داده‌اند که به چنین استدلال‌هایی حساس هستند.

3. تمرکز عمدتاً باید روی سازمان کنفرانس اسلامی و کشورهای اسلامی به‌عنوان ابزارهایی برای رسیدن به خمینی باشد.

دیدگاه‌های گوناگونی دربارۀ بی‌فایده‌بودن پیگیری تحریم‌ها وجود دارد. برخی بر این باور هستند که تهدید به تحریم، تنها سبب تحکیم قدرت خواهد شد و موضع چانه‌زنی میانه‌روها را تضعیف می‌کند. سایرین معتقد هستند که تحریم‌ها در ایران، بسیار جدی گرفته‌ شده است و سبب ایجاد فشار سیاسی داخلی به‌منظور یافتن یک راه‌حل خواهند شد؛ البته همه متفق‌القول هستند که اعمال تحریم‌ها قبل‌از انتخابات و قبل‌از جلسۀ کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی، نتیجۀ عکس خواهد داد.[5]

توصیۀ ما این است که امور را به‌صورت زیر پیگیری کنیم:

- ابتدا بر نشست آتی سازمان کنفرانس اسلامی، به‌عنوان ابزاری برای رساندن دیدگاه‌های خود به ایرانی‌ها ازطریق گروهی از کشورها و سرانی که در نظر آن‌ها دارای اعتبار هستند، تمرکز خواهیم کرد. وزارت امور خارجه، به‌شکلی فعال، پیگیر این موضوع است؛

- دوم، وزارت امور خارجه مجموعه‌ای از راهبردهای مذاکراتی جایگزین را که می‌توان پس‌از نشست سازمان کنفرانس اسلامی و پس‌از رأی‌گیری اولیۀ انتخابات ریاست‌جمهوری به کار ببندیم، تدوین خواهد کرد. این راهبردها در جلسات بعدی بررسی می‌شوند؛

- سوم، ما اسامی افرادی را که ممکن است بتوانند یک تلاش جهانی برای جلب توجهات نسبت‌به اوضاع گروگان‌ها، بنا به دلایل صرفاً حقوق بشری مدیریت کنند، جمع‌آوری و بررسی خواهیم کرد. یک غیرآمریکایی با سابقۀ چپ‌گرا، احتمالاً ایدئال است، اگر بتوانیم چنین شخصی را بیابیم و او را قانع کنیم که این مسئولیت را بپذیرد.[6]

همگی موافقت کردند که نباید هیچ امتیازی را به‌صورت یک‌جانبه اعطا کنیم تا زمانی که یک طرف دارای اختیار، در سمت ایران داشته باشیم. این اتفاق تقریباً به‌هیچ‌عنوان رخ نمی‌دهد، مگر بعداز پایان انتخابات. تا آن زمان، موضع مذاکراتی کنونی ما باید حفظ شود.

[1]. Carter Library, National Security Council, NSC Institutional Files (H–Files), Box 10.

سرّی؛ حساس. جلسه در اتاق وضعیت کاخ سفید برگزار شد.

[2]. برژینسکی به ترنر گفت که جلسه ضروری است؛ زیرا او «در سامان‌دهی مطلب، مشکل داشته است».

Memorandum from Turner to Carlucci, McMahon, and Cogan, January 24; Central Intelligence Agency, Office of the Director of Central Intelligence, Job 95M01183R: Policy Files (1977–1981, Box 1, Folder 3: DCI Turner—Eyes Only Files—Memos and Meetings with Various Officials and Subjects.

ترنر در قالب یادداشتی برای برژینسکی، در رابطه با جلسۀ 24 ژانویه، این‌گونه نوشت: «ایران به‌سرعت درحال فروپاشی است»، جناح چپ درحال پیشرفت است، «موضوع گروگان‌گیری ما را وادار می‌سازد تا ایران را به‌سمت فروپاشی سوق دهیم و کمک و حمایتی از آن نکنیم». «زمانی رسیده است که حل به‌موقع بحران گروگان‌گیری، خواسته‌ای ملی است و یک عملیات نجات، ممکن است تنها راه پیش روی ما باشد» (همان).

[3]. Heikal

[4]. ویلالون و بورگه؛ نک: سند 164.

[5]. وزرای امور خارجۀ کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی، نشستی اضطراری را در استانبول در تاریخ 27-29 ژانویه به‌منظور بررسی اشغال افغانستان توسط شوروی برگزار کردند.

[6]. در یادداشتی به تاریخ 6 فوریه، برژینسکی به کارتر اطلاع داد که نخست‌وزیر جامایکا میخائیل مانلی (Michael Manley) تیمی را به الجزایر اعزام کرده است تا زمینه را برای سفر یانگ (Young) به ایران درصورت تصمیم کارتر فراهم سازد.

Carter Library, National Security Affairs, Staff Material, Middle East File, Box 31, Subject File, Iran 2/80.

منبع: - جلد - - صفحه