بررسی طرح های برخورد با ایران

یادداشت گری سیک از کارکنان شورای امنیت ملی برای مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور (برژینسکی)[1]

واشنگتن، 19 مارس 1980

موضوع:

           بازی با محاصره

نکات زیر پیشنهادی است دررابطه‌با سلسله‌ای از رویدادهای متعاقب هم که برای اعمال فشار بر ایران استفاده می‌شوند. این کار خطر بالایی دارد، ولی می‌توان آن را به حداقل رساند:

1.       ارسال هشدار بسیار محرمانه برای ایران مبنی‌بر اینکه ما آماده‌ هستیم تا درها را برای مذاکرات یافتن راه‌حل مسالمت‌آمیز تا 15 آوریل باز نگه داریم؛ ولی اگر تا آن زمان توافق حاصل نشود، اقدامات یک‌جانبه برای مختل‌ساختن اقتصاد این کشور را در پیش خواهیم گرفت. متحدین باید مانند قبل‌از این موضوع آگاه شوند. این کار باید در اولین فرصت انجام شود.

2.      می‌توانیم از فاصلۀ زمانی ایجادشده برای تقویت منابعی که برای پیاده‌ساختن این تهدید نیاز داریم، استفاده کنیم. به‌هرحال، ما احتمالاً لازم نیست که اقدام خاصی برای ایجاد حسی از منازعه و مناقشه صورت بدهیم؛ چراکه انتظار می‌رود واکنش متحدین و اطلاعاتی که ناگزیر افشا خواهند شد، چنین اثری را داشته باشند. بااین‌وجود اگر نیاز شد تا دلیلی قانع‌کننده برای هدف‌داربودن نشان بدهیم، می‌توان روند بازرسی کشتی‌ها را یک یا دو هفته قبل‌از ضرب‌الاجل اعلامی آغاز کرد.

3.      حدس من این است که ایرانی‌ها نیز دست روی دست نمی‌گذارند. به نظر من، آن‌ها دست‌کم اعمال فشار بر کمیسیون سازمان ملل را به‌منظور بازگشت آن به تهران، آغاز خواهند کرد تا بدین‌ترتیب سرعت مذاکرات نیز افزایش پیدا کند. بااین‌وجود با قاطعیت نمی‌توان گفت که گروگان‌ها تا پایان ضرب‌الاجل آزاد خواهند شد. ممکن است ما با نیاز برای نشان‌دادن یک عزم راسخ در پایان این زمان مواجه شویم؛ فارغ از اینکه پیشرفت کافی حاصل شده است یا خیر تا بتوانیم تأخیر در اقدام را توجیه کنیم. این تأخیر لزوماً به‌منزلۀ شکست نیست؛ اگر فشارهای ما بتواند امتیازات واقعی را به همراه بیاورد.

4.      اگر گزینۀ محاصره را پیش ببریم، این کار باید یک اقدام برگشت‌ناپذیر از مین‌گذاری بنادر مهم ورود کالا به کشور باشد. خودنمایی شوروی به آوردن ناوهای مین‌روب محدود می‌شود، ولی این کار یک فرایند طولانی خواهد بود. تهدید ایران مبنی‌بر قطع صادرات به اروپا صرفاً یک ژست توخالی است؛ چراکه فشارها بر اروپا نمی‌تواند مین‌ها را از بین ببرد.

ما نمی‌توانیم رفت‌وآمد کشتی‌ها ازطریق شط‌العرب را متوقف کنیم، اما تعداد معدودی شرکت تجاری هستند که به‌سمت بندر در دسترس هجوم می‌برند. اگر بخواهیم جزئی‌تر بشویم، می‌توانیم اختلالات فنی در نیروگاه‌های تأمین ‌برق آبادان و خرمشهر ایجاد کنیم تا بدین‌ترتیب جلوی کاپیتان‌های تاجر جسور گرفته شود و فعالیت بندر دست‌کم به‌صورت موقتی به حالت تعلیق درآید. به‌عنوان یک ژست یک‌جانبه‌گرا، باید روشن کنیم که محاصره ازسوی ما، تنها به کالاهایی محدود می‌شود که در دریا حمل می‌شوند. نباید به‌سمت متوقف‌کردن حمل‌ونقل هوایی و زمینی برویم. حمل‌ونقل دریایی 75 تا 80 درصد کالاها را در بر می‌گیرد که برای رساندن منظور کافی است.

5.      ما باید از فاصلۀ زمانی ایجادشده تا پایان ضرب‌الاجل برای استقرار بهترین عناصر موجود که می‌توانند در عملیات نجات به ما کمک کنند، استفاده کنیم. این کار اندوخته‌ای به حساب می‌آید، برای شرایطی که ایران از تهدید به آسیب‌رساندن به جان گروگان‌ها به‌عنوان یک اهرم فشار برای چانه‌زنی استفاده کند.

واکنش‌های محتمل:

-       متحدین اروپایی: نگرانی عمیق، عصبانیت، مخالفت شدید و افشای اطلاعات حاکی از این هستند که ایالات متحده در خطر افتادن در ورطۀ یک جنگ جهانی سوم قرار دارد. اگرچه این موضوع فشار مضاعفی بر اتحاد در یک شرایط دشوار وارد می‌آورد، اما شوک واردشده و شایعات سبب می‌شود که ایران موضوع را جدی بگیرد و می‌تواند اروپایی‌ها را برای آغاز دور جدیدی از تلاش‌ها به‌منظور یافتن یک راه‌حل برانگیزد.

-       ژاپن: عصبانیت شدید. هیچ اقدامی انجام نمی‌شود.

-       ‌- شوروی: تبلیغات روزافزون دربارۀ خطرات مداخلات امپریالیستی آمریکا، تلاش‌ها برای نزدیک‌ترکردن ایران به قلمرو خود، افزایش حضور دریایی و هوایی در اقیانوس هند، به‌هرحال، هرگونه مداخله یا اقدام متقابل نظامی واقعی، بعید نیست.

-       کشورهای اسلامی: آن‌ها این مخمصه را درک می‌کنند و ما می‌توانیم با استفاده از آماده‌سازی دقیق ازقبل، به آن‌ها کمک کنیم که از اهداف و ماهیت محدود قصدمان باخبر شوند. آن‌ها با محاصره مخالفت خواهند کرد، ولی هم‌زمان تلاش‌ها را برای قانع‌کردن ایرانی‌ها برای منطقی‌بودن از سر خواهند گرفت. تهدید ـ یا واقعیت ـ اقدام ازسوی آمریکا، جان تازه‌ای به تلاش عراق برای تصویب قانونی که هرگونه مداخلۀ قدرت‌های بزرگ را منع می‌کند، می‌دهد.

در آینده، گرایشی روزافزون برای سنجیدن اقدامات آمریکا با رفتارهای شوروی در افغانستان وجود خواهد داشت. ضرب‌الاجل ماه آوریل با نشست وزرای امور خارجۀ سازمان کنفرانس اسلامی هم‌زمان است که ممکن است نتیجۀ آن، خواست دوباره از آمریکا برای تعویق اقدام باشد تا آن‌ها بتوانند به یک راه‌حل دست پیدا کنند؛ اگر ما نیاز به بهانه داشته باشیم، این مورد مناسب است.

-       ‌‌نفت: تهدید به محاصره و تردید دربارۀ تأمین نفت، تب بازار را بالا می‌برد؛ چراکه کشورها برای حصول اطمینان از ذخایر خود به تقلا می‌افتند. قیمت‌ها بالا خواهند رفت و بازار نقدی رونق می‌یابد.

برآورد ریسک: به نظر من، اگر ما آمادۀ عملیاتی‌ساختن تهدید خود شویم و اگر بتوانیم این تصویر را با موفقیت به طرف مقابل منتقل کنیم، دیگر تقریباً نیازی به وضع محاصره نداریم. با برانگیختن اروپایی‌ها، کشورهای اسلامی و نیز سازمان ملل، موجی از فشارهای جدید بر ایرانی‌ها تحمیل می‌شود که کاری صورت بدهند.

موضوع گروگان‌گیری دیگر در ایران برجسته نیست و تحریک احساسات مردم در این زمینه دشوار است. حتی یک مرد ایرانی در خیابان باید از خود بپرسد که آیا ارزش دارد قوت روزانۀ خود را برای حفظ پنجاه آمریکایی که به یک شرمساری تبدیل شده‌اند، به خطر بیندازد؟ همه یک انگیزۀ قوی برای نیل به یک راه‌حل آبرومندانه خواهند داشت و احتمالاً راهکاری نیز پیدا خواهد شد.

بااین‌وجود، خطرات زیاد هستند. اعمال یک محاصره روابط ما با کشورهای منطقه و نیز متحدین را برای مدت‌ها تحت تأثیر قرار خواهد داد. اگر زمینه‌سازی درستی انجام بدهیم، نتیجۀ نهایی به نفع ماست؛ از این جهت که سبب تثبیت تمایل و توانایی ایالات متحده برای حفظ منافعش در منطقه خواهد شد؛ ولی اگر اقدامات ما به‌عنوان تجاوز یا بی‌مسئولیتی قلمداد گردد، ممکن است آسیبی دائمی به روابط با کشورهای خلیج و سایر کشورها وارد آورد. متأسفانه گزینۀ جایگزین این است که خود را به واقعیت رهاکردن گروگان‌ها در ایران تا دست‌کم اواسط تابستان، بسپاریم.