سند شماره

گزارش شرایط داخلی ایران

موضوع سند

متن سند

یادداشت رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور (جردن) برای رئیس‌جمهور کارتر[1]

واشنگتن، 6 فوریه 1980

بیش از ده روز قبل، شما و وزیر ونس با پیشنهادی که با دوستان فرانسوی خود تهیه کرده بودیم، موافقت کردید.[2] براساس هرآنچه ما در 48 ساعت گذشته مشاهده کردیم، دلیل خوبی داریم که باور کنیم بنی‌صدر و شورای انقلاب کلیت طرح ما را پذیرفته‌اند. ما منتظر دریافت پاسخ ازطریق سوئیس[3] هستیم که علی‌القاعده باید صبح دریافت شود.

به‌محض موافقت با این سناریو، ما باید با آن همراه شویم و خطرات همراه آن را نیز درک کنیم.

چند نکته باقی مانده که لازم است مطرح شود:

1. همۀ این تلاش‌ها، بی‌فایده و نوعی خودکشی است، مگر اینکه شما بپذیرید یا باور کنید که رهبری ایران، خواهان حل‌وفصل بحران گروگان‌گیری از راه‌های مسالمت‌آمیز است. من معتقد هستم که این‌گونه است، اگرچه هیچ‌کس از احساس و نظر واقعی آیت‌الله خمینی خبر ندارد. اشارات بنی‌صدر، قطب‌زاده و شورای انقلاب در این زمینه بسیار مثبت هستند. تصور من این است که آن‌ها در مقطعی، خمینی را از تصمیم و نیت خود باخبر خواهند ساخت و او هم با اعلام اینکه چنین تصمیمی باید ازسوی شورای انقلاب و مسئولان منتخب کشور گرفته شود، از به‌عهده‌گرفتن مسئولیت طرح امتناع می‌ورزد (که ممکن است اعتراف به یک اشتباه باشد).

2. درحالی‌که سناریوی تدوین‌شده ازنظر گام‌های متقابل دقیق است، ولی ما باید احتمال این را که قطب‌زاده یا بنی‌صدر در طول مسیر از این سناریو به‌خاطر منافع شخصی یا سیاسی انحراف پیدا کنند نیز درنظر داشته باشیم. نباید فراموش کنیم که تمام این ماجرا زمانی اتفاق می‌افتد که انتخابات مجلس برگزار می‌شود و کانون‌های قدرت مختلف در کشور، مشغول رقابت برای تصدی پست‌های کابینه هستند و... .

بااینکه من به دوستان فرانسوی اعتماد دارم، ولی هیچ مبنایی برای اعتماد به قطب‌زاده یا بنی‌صدر وجود ندارد. این هشدار یک نشانۀ امیدوارکننده است که سیگنال‌های اولیۀ برآمده از تهران، دقیقاً با برنامۀ ما مطابقت دارند؛ برای مثال، شورای انقلاب خواستار تشکیل یک «کمیسیون» می‌شود به‌جای محاکمه. این همان نکته‌ای بود که با دوستان فرانسوی نیز مطرح شد و به نظر می‌رسد که رهبری ایران نیز آن را پذیرفته است.

3. چون راه ارتباطی ما طرف سوم بوده است، دشوار است که درکی دقیق داشته باشیم از اینکه رفتار پذیرفته‌شده ازسوی هریک از طرفین، چه‌چیزی است و چه‌چیزی نیست. فرانسوی‌ها بسیار در انتقال نگرانی‌ها و مشکلات دو طرف خوب عمل کرده‌اند، ولی هیچ‌چیز نمی‌تواند جای ارتباط و درک مستقیم را بگیرد. در این رابطه، پیش‌بینی من این است که جریان امور دچار گسستگی شده است و نیازمند سامان‌دهی دوباره است. شاید ارتباط مستقیم در آن زمان، مفید و ضروری باشد.

4. ما باید از همان ابتدا، در استفاده از اهرم فشاری که گام‌های متقابل برای ما فراهم‌ آورده‌اند، مصمم و قاطع باشیم. اجازه بدهید یک نمونۀ خاص و البته محتمل را نشان بدهم. منفعت سیاسی برای بنی‌صدر پیشاپیش در زمان تشکیل کمیسیون و سفرش به تهران محقق خواهد شد.

خطری که ما می‌پذیریم نیز در همان آغاز راه است، زمانی که ما باید اصل «اقدام هم‌زمان» را کنار بگذاریم. بخش دشوار سناریو برای بنی‌صدر انتقال گروگان‌ها از سفارت به بیمارستان خواهد بود. پس اگر ما سناریو را بدون قطعی‌ساختن یک جدول زمانی آغاز کنیم، کمیسیون به تهران سفر می‌کند، بنی‌صدر منفعت سیاسی را برداشت می‌نماید و به‌خاطر شرایطی که اکنون نمی‌توانیم پیش‌بینی و برآورد کنیم، او ممکن است مردد شود و یا گروگان‌ها را به بیمارستان منتقل نکند و یا اجازه بدهد که روند امور هفته‌ها به درازا انجامد.

مردم آمریکا این را که ما خطراتی را بپذیریم و یا تغییری در مواضعمان بدهیم، تحمل می‌کنند مادامی که پیشرفت حاصل شود؛ ولی آن‌ها تأخیرهای بسیار طولانی را برنمی‌تابند. به همین دلیل، ما باید ـ ازطریق والدهایم ـ از مدت‌زمانی که برای تشکیل کمیسیون سپری می‌شود، برای قطعی‌ساختن یک جدول زمانی برای آزادی گروگان‌ها استفاده کنیم. ما همچنین در ملاقات آخر هفته با طرف فرانسوی در این باره رایزنی خواهیم کرد.

5. صادقانه بگویم هال ساندرز و من تنها افرادی هستیم که اکنون درکی تفصیلی از سناریو و مشکلات و خطرات آن داریم. لازم است که وزیر، معاون رئیس‌جمهور، برژینسکی، همسر رئیس‌جمهور و شما را در جریان جزئیات قرار دهیم. به این سبب، من پیشنهاد می‌کنم که جلسه‌ای بسیار محرمانه و خصوصی به‌مدت 30ـ45 دقیقه داشته باشیم تا توضیحات لازم دربارۀ سناریو ارائه گردد.[4] نه‌تنها همه از سناریو آگاه خواهند شد، بلکه سبب می‌شود تا ما یک موضع‌گیری عمومی مناسب بگیریم که ضمن درنظرگرفتن خطرات، سناریویی را که با آن موافقت کرده‌ایم نیز تضعیف یا پیچیده نسازد.

ازآنجاکه امروز اتفاقات زیادی درحال وقوع است که ممکن است برای این بحث مهم و مرتبط باشد، به‌نظر، فردا برای برگزاری جلسه مناسب‌تر باشد.

[1]. Carter Library, Office of the Chief of Staff, Jordan’s Confidential Files, Box 34, Iran 2/80.

تنها برای مشاهدۀ گیرنده.

[2]. نک: سند 168.

[3]. وزارت امور خارجه در روز 5 فوریه به لانگ اطلاع داد که بورگه و ویلالون تقاضا داشتند تا ازطریق او با وزارت مرتبط شوند و از لانگ پرسیدند که مشخص کند آیا ایران هرگونه تغییری در سناریو را مدنظر دارد یا خیر و اگر این‌‌چنین است، چگونه باید این مسئله را مدیریت کرد. همچنین نسخه‌ای از تلگرام 1314 از لندن به لانگ داده شود. نک: سند 157:

Carter Library, Records of the White House Office of Counsel to the President, Lloyd Cutler’s Files, Box 2.

لانگ در روز 6 فوریه پاسخی مفصل داد (همان). وزارت امور خارجه سپس از لانگ خواست تا 7 فوریه با بورگه و ویلالون دیدار کند (همان). لانگ 6 فوریه با بنی‌صدر و سلامتیان دیدار کرد و پیام‌های مطرح‌شده در سند 174 را به آن‌ها منتقل کرد و آن‌ها نیز این پیام‌ها را «با اشتیاق فراوان» مطالعه کردند. قطب‌زاده تصریح کرد که «ارزش زیادی» برای گزارش دربارۀ لشکرکشی قائل است.

Summary of Report from Lang on his meetings with Bani-Sadr and Ghotbzadeh, February 7; Carter Library, Records of the White House Office of Counsel to the President, Lloyd Cutler, Box 2.

[4]. براساس خاطرات رئیس‌جمهور کارتر با ونس، ماندل، ساندرز، برژینسکی و جردن در روز 7 فوریه از ساعت 5:30 تا 6:15 بعدازظهر جلسه داشت.

منبع: - جلد - - صفحه