تحلیل شرایط سیاسی ایران

گزارشی که توسط گروه میان‌سازمانی آماده شده است[1]

واشنگتن، 20 نوامبر 1979

گزارش اتاق سیاه[2]

ما اوضاع ایران را ازمنظر تأثیرگذاری آن‌ها بر روند تحوّلات سیاسی بررسی کرده‌ایم. این تحوّلات، به‌احتمال فراوان یکی از موارد زیر را شامل می‌شود:

-      تشکیل یک دولت اسلامی متخاصم یا یک حکومت چپ‌گرای متخاصم که هرکدام موردحمایت اتحاد جماهیر شوروی هستند.

-      تجزیۀ ایران با دخالت احتمالی شوروی در شمال کشور.

برای تأثیرگذاری بر رویدادها، چندین رویکرد را می‌توانیم بگیریم. هرکدام متضمن سطحی روزافزون از تعهد آمریکا هستند:

1.    برنامه‌ریزی برای اقدام احتیاطی: اجازه بدهید تا کارها روال طبیعی خود را طی کند و آماده باشید تا در زمان مناسب، ازطریق ارتباط غیرمستقیم با مخالفین و ناراضی‌ها، وارد صحنه شوید.

2.    [یک پاراگراف (دو سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

3.    با مخالفین ارتباط برقرار کنید. ارتباط مستقیم آمریکا با رهبران جایگزین احتمالی، حمایت از فعالیت‌هایشان را نشان می‌دهد. ارتباطات توسعه‌یافته با عناصر قبیله‌ای، در ابتدا، با هدف جمع‌آوری بهتر اطلاعات صورت گرفت.

4.    گزینه‌های جایگزین را تشویق و سامان‌دهی کنید. در بُعد سیاسی، به‌دنبال یک دولت در تبعید یا ایجاد یک گروه سیاسی که توانایی اقدام سریع را دارد، باشید. در بخش قبیله‌ای، از جنبش‌های منطقه‌ای، پشتیبانی تسلیحاتی نمایید و آن‌ها را سامان‌دهی کنید.

نسبت‌به نگرشی که داریم، به چندین سؤال اساسی سیاست‌گذاری باید پاسخ داده شود:

1.    آیا ما برای پذیرش تعهد درقبال بی‌ثبات‌ساختن اوضاع ایران و تلاش برای جایگزین‌کردن گزینه‌ای دیگر به‌جای رهبری کنونی، آماده هستیم؟

-      این کار ممکن است بسیار طولانی شود و موفقیت نیز به‌هیچ‌عنوان تضمین‌شده نیست.

-      تعهد در طول زمان، بیشتر شده است و روزبه‌روز آشکارتر می‌گردد.

-      این کار می‌تواند جناح چپ و افراط‌گراهای دینی را حول محور مفهوم مشترک ضدیت با آمریکا متحد سازد.

ولی

-      بعید است نیروهای مخالفی که دوست ما هستند، بدون یک علامت روشن ازسمت ما، دست به انجام اقدامی مؤثر بزنند.

-      استمرار حکومت خمینی احتمالاً عناصر میانه‌رو را از زنجیرۀ سیاسی کشور حذف می‌کند و وقتی خمینی سرنگون شود یا از صحنه کنار برود، چپ‌گراها، به‌عنوان تنها جایگزین قابل‌اعتماد برای افراط‌گرایی دینی، باقی می‌مانند.

1.    اگر ما چنین تصمیمی بگیریم، راهبرد ما چه خواهد بود؟ آیا باید خود را متمرکز بر رژیم تهران کنیم و برای سرنگونی دولت مرکزی تلاش نماییم؟

-      این اقدام انسجام مردم و تمامیت ارضی کشور را حفظ می‌کند.

-      خطر تجزیه‌شدن توسط شوروی یا عراق را به حداقل می‌رساند.

ولی

-      خمینی در تهران قدرتمندتر از همه است. کنترل خیابان‌ها را در دست دارد.

-      [یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

3. دیگر اینکه، آیا ما باید بر حواشی متمرکز شویم تا دولتی جایگزین را ایجاد کنیم؟

-      مخالفت قبایل وجود دارد و می‌تواند قدرت خمینی را تضعیف کند.

-      میادین نفتی می‌تواند پاداش باشند. درصورت فروپاشی کامل کشور یا دخالت شوروی، شانس ما برای تسلط بر نفت افزایش پیدا می‌کند.

ولی

-      خطر جنگ داخلی و تجزیۀ کامل کشور جدی است.

-      خطر دخالت شوروی در شمال کشور افزایش یافته است. این احتمالاً گزینه‌‌ای برای تجزیۀ کشور است.

سرمایه‌ها و حامیان ما کدام‌اند؟

-      [سه‌ونیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

-      [دوونیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

-      [یک‌ونیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

-      گروه‌های تبعیدی مترصد دریافت علامت ازسوی ما هستند. افراد شایسته‌ای (امینی، بختیار) خارج ایران هستند که می‌توانند در امور کشور تأثیرگذار باشند، اما برای تبدیل‌شدن به یک عامل مهم نیازمند کمک‌ و پشتیبانی هستند.

-      درنهایت، شاید دخالت مستقیم و آشکار آمریکا ضرورت یابد. میزان تعهد ما نباید بیشتر از تمایل ما برای به‌پایان‌‌‌‌‌‌‌‌‌رساندن ماجرا باشد. مهم است که عربستان و مصر را بیشتر در مسئله دخیل کنیم.

-      ارتش ایران، در زمان حاضر به هیچ‌کس تعلق ندارد. ازآنجاکه ما چندان توانمند به سوق‌دادن ارتش به‌سمت حمایت از خود نیستیم، ناکارآمدکردن این نهاد یک هدف واقع‌بینانه محسوب می‌شود.

موانع و کاستی‌های ما

-      در نگاه مردم ایران، خمینی یک انسان مقدس و تجسم ارادۀ ملت قلمداد می‌شود. مخالفت مستقیم با او، تنها سبب تقویت جاذبه‌اش خواهد شد. او بی‌رحم است و از تقابل لذت می‌برد.

-      خمینی کنترل تهران و خیابان‌ها را در دست دارد. تصور اینکه یک سازمان یا رهبر بتواند با خمینی در خانۀ خودش مبارزه کند، دشوار است.

-      هیچ رهبر جایگزین مشخصی وجود ندارد. اکثر گزینه‌ها به‌خاطر ارتباط با شاه، لکه‌دار شده‌اند. این مسئله به‌طور خاص، نسبت‌به نظامیان تبعیدی صادق است.

سه ارزیابی جایگزین

1. تنها راه برای درک میزان قدرت خمینی این است که او را امتحان کنیم؛ یعنی باید اقدامی بکنیم؛ برای مثال [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است. نقطه ضعف‌ها ارتش و ساختار سیاسی را رصد کنیم و سطح ارتباط خود را با عناصر قبیله‌ای و تبعیدی  افزایش دهیم.

ما هرگز نمی‌توانیم با رژیم خمینی کار کنیم. همچنین ممکن است با تصدیق این حقیقت، برای ایجاد یک زیرساخت جایگزین تلاش کنیم. اینکه بگذاریم کارها روال عادی خود را طی کند، به‌معنای ترک صحنه برای جناح چپ، به‌عنوان تنها جایگزین قابل‌اعتماد است. هرچقدر خمینی بیشتر در قدرت بماند، میانه‌روها بیشتر وسوسه می‌شوند تا به‌سمت جناح چپ متمایل گردند یا دلسرد شوند. یک ائتلاف زمانی بروز پیدا می‌کند که ما از آن حمایت کنیم.

2.  اگرچه ما علاقه‌ای به خمینی نداریم، [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]. ما با مخالفت مستقیم با خمینی، درواقع به نفع او کار می‌کنیم و محبوبیت او را افزایش می‌دهیم. خمینی بدترین دشمن خودش است. اگر او را به حال خودش بگذاریم، خودش، خودش را نابود خواهد کرد. ما باید برای این اتفاق آماده باشیم [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]، ولی نباید خودمان را مقید و محدود به سرنگونی او کنیم. احتمالاً نخواهیم توانست تا چنین اتفاقی را تحقق بخشیم و این ماجرا پایان‌ باز دارد.

انقلاب ایران تجسم حقیقی ارادۀ ژرف ملی است و احساسات ضدآمریکایی‌ای که مشاهده می‌کنیم، جلوۀ حقیقی خشم ملی از اقدامات ایالات متحده در طول 26 سال گذشته است. حمایت از سرنگونی خمینی در ایران، به‌عنوان تکرار ناموفق وقایع سال 1953 و بازگشت شاه قلمداد می‌شود. چنین اقدامی مخالف با رویۀ جاری رویدادهاست و شانس هرگونه همکاری آینده را نیز از بین می‌برد.

3.  ما کنترل امور را در ‌دست نداریم و بایستی برای بدترین وقایع آماده شویم. میادین نفتی موضوعی هستند که در تحلیل نهایی مدنظر قرار می‌گیرند. ما باید تمرکز خود را معطوف به جنوب کشور کنیم و فارغ از همۀ مسائل دیگر، آمادۀ تسلط بر آن شویم. [یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

انتخاب‌های ما

اقدامات

-      وضعیت کنونی را بی‌ثبات سازید. این کار می‌تواند بدون نشان‌دادن نقش آمریکا صورت بگیرد و به تضعیف خمینی و ظهور یک رهبری میانه‌روتر کمک کند، اما درعین‌حال ممکن است بروز یک رژیم چپ‌‌گرای رادیکال‌تر را تسریع ببخشد.

-      ارتباط با عناصر ناراضی را افزایش دهید. برای رضایتمندی بیشتر رابطین کنونی، این کار باید همراه با حمایت مالی نیز باشد. نقش ما آشکار خواهد شد.

-      [یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

-      راهبرد

-      بر تحولات تهران تمرکز کنید.

-      - [دو سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.]