سند شماره 19

روابط ایران و پاکستان

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا در اسلام آباد، سولیوان

محرمانه

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

1357-12-28- 1979-03-19

متن سند

سند شماره (19)

تاریخ: 28 اسفند 1357 - 19 مارس 1979

خیلی محرمانه

به: سفارت آمریکا در اسلام آباد

اقدام کننده: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: روابط ایران و پاکستان، سنتو و سازمان همکاری و عمران منطقه ای

1- تمام متن خیلی محرمانه است.

2- خلاصه: در گفتگو با رحیم (حفاظت شود) از سفارت پاکستان در تاریخ 28 اسفندماه، تامست مقام سیاسی به تفسیر سفر هفته گذشته آقا شاهی به ایران، خروج پاکستان از پیمان سنتو و موضع پاکستان در قبال تداوم و گسترش احتمالی سازمان همکاری و عمران منطقه ای پرداخت. (پایان خلاصه) 3- رحیم گفت سفارت وی در حدود تابستان گذشته متوجه شده بود که برنامه آزادی مورد نظر شاه برای ایران و مخالفتهایی که علیه وی ابراز می شد ایران را به صورت جدیدی در خواهد آورد که کشورش نیز باید با آن سر و کار داشته باشد. آنها هرگز فکر نمی کردند پایان رژیم پهلوی به این زودی فرا رسد؛ و بختیار به جای وی نشانده شود و سرانجام دولت موازی تحت سرپرستی بازرگان تشکیل شود؛ این خود برخلاف تجارب آنها در بنگلادش بود (که در آن رحمان توانسته بود بخش اعظم تجهیزات دولتی را سالم

ص: 381

به دست بیاورد). در نتیجه، سفارت از طرف اسلام آباد تأییدیه ای مبنی بر به رسمیت شناختن حکومت بازرگان را به دست آورد و در همان موقع رویداد 22 بهمن ماه در دوشان تپه موجبات سقوط نهایی رژیم پهلوی را فراهم آورد.

4- سفارت پاکستان در دست در روبروی پادگان جمشیدیه واقع شده است. هنگامی که در 23 بهمن ماه پس از یک درگیری مختصر در ساعت 10 صبح این پادگان سقوط کرد، از رحیم خواسته شد که به قرارگاه بازرگان در مدرسه رفاه رفته و اعلام دارد که حکومت متبوع وی دولت بازرگان را به رسمیت می شناسد. وی گفت هنگام ورود وی حتی بازرگان نیز باور نکرده بود که پیروز شده است. (در واقع بازرگان با صراحت به رحیم گفته بود که فکر نمی کرد پایان واقعه این گونه باشد.) به بازرگان توضیح داده شد که پاکستان رابطه خود با ایران را، رابطه بین دو ملت می داند تا بین دو حکومت. رحیم گفت به رسمیت شناختن به موقع این دولت از طرف پاکستان، راه را برای سفر شاهی به این کشور در چند هفته بعد هموار کرده بود.

5- رحیم در رابطه با خروج پاکستان از سنتو گفت که دولت متبوع وی و دولت بازرگان چنین نتیجه گرفته بودند، که مدتهاست که این پیمان منافع اعضای منطقه ای را در نظر نگرفته است. بلکه برعکس، ادامه عضویت در این سازمان و ارتباط آن با رقابت بین شوروی و غرب تا آنجایی که به دیگر کشورهای رو به رشد و غیر متعهد مربوط است مسؤلیتهایی را متوجه پاکستان می سازد. وی گفت عضویت در این سازمان برای پاکستان به عنوان «پرچم سرخی» در برابر دیگر کشورها می ماند که اگر این پرچم نباشد پاکستان می تواند با آنها روابط صمیمی برقرار سازد. رحیم در ارتباط با روابط پاکستان و آمریکا و انگلستان گفت که خروج از سنتو نباید به معنی کاهش علاقه کشورش به همکاریهای صمیمانه تلقی گردد. برعکس، پاکستان به این نتیجه رسیده بود که این همکاری از طریق روابط دوجانبه بهتر انجام می گیرد.

6- در مورد امکان گسترش سازمان همکاری و عمران منطقه ای، رحیم گفت که پاکستان نیز مانند ایران معتقد است که اعضای دیگر می توانند جذب این سازمان شوند، لیکن به سرعت اضافه کرد که دولت وی معتقد است که اقتصاد کشورهای عضو تقریبا باید همان باشد.

پاکستان میل دارد افغانستان را «به دلایل ژئوسیاسی» در این سازمان بپذیرد و حال آنکه می داند اقتصاد آن کشور خیلی بدوی تر از اقتصاد اعضای کنونی سازمان و یا دیگر اعضای احتمالی چون عراق می باشد. مع الوصف، پاکستان این امتیاز را به هند نخواهد داد. رحیم یادآور شد که اقتصاد هند علیرغم فقر آن یکی از پیچیده ترین و نیرومندترین اقتصادهای جهان است و به همین دلیل در صورت عضویت آن، اقتصاد دیگر کشورهای عضو به ناگریز تحت سلطه اقتصاد هند در خواهد آمد.

7- رحیم گفت از نظر پاکستان منطقی نیست که عضو سازمانی باشد که هدف آن پرورش همکاری اقتصادی با هند است، در حالی که اختلافات سیاسی بسیار عمیق نیز بین دو کشور وجود دارد. وی گفت ابتدا باید این اختلافات را از میان برد و پس از آن به همکاری عظیم تر اقتصادی پرداخت.

8- رحیم گفت آمریکا باید در متکی بودن به اعضای به اصطلاح «ذینفوذ منطقه ای» در گسترش سیاست های امنیتی خود رعایت کمال احتیاط را بنماید. وی گفت احمقانه است که بگوییم هند نیرومند نیست ولی در عین حال همسایگان هند را وادار کنیم تا با هند ارتباط برقرار کنند که این کار به ثبات منطقه کمک نخواهد کرد. هند نمی تواند بدون همکاری تمام کشورهای منطقه نقش پلیس منطقه را ایفا کند و اگر

ص: 382

آمریکا غیر از این فکر می کند سخت در اشتباه است.

علاوه بر این، آمریکا با این فکر که می توانست با امتیازاتی که به شاه داده بود سیاستهای هند را معتدل تر سازد، نهایت ساده اندیشی را نشان داده است. وی مدعی است که سیاستهای هند بر منافع ملی هند بخصوص برداشت هندو از مادر هند که در غرب زیاد به آن پرداخته نمی شود استوار است. وی گفت که امیدوار است که آمریکا از طریق دولت جدید ایران نیز مانند رژیم شاه همان سیاستها را در قبال هند ادامه ندهد، لیکن هند را به صورتی که هست بپذیرد و مستقیما با آن معامله کند.

9- رحیم به طور خلاصه گفت که از نظر پاکستان گسترش همکاری منطقه ای امکان پذیر و مورد علاقه است؛ لیکن مرز شرقی سازمان گسترش یافته همکاری و عمران منطقه ای نباید فراتر از مرز هند و پاکستان برود.سولیوان

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 45 - کتاب 45 - صفحه 381