سند شماره

تحریم های ایران

موضوع سند

متن سند

خلاصۀ نتایج جلسۀ کمیتۀ هماهنگی ویژه[1]

واشنگتن، 18 مارس 1980، 9 ـ ۱۰ صبح

موضوع:

ایران و افغانستان

شرکت‌کنندگان:

وزارت امور خارجه

وارن کریستوفر

هارولد ساندرز

دفتر وزیر دفاع

وزیر هارولد براون

گراهام کلایتور

ستاد مشترک نیروهای مسلح

ژنرال دیوید جونز

سپهبد جان پاستی

وزارت دادگستری

جان شنفلید*

سازمان سیا

فرانک کارلوتچی

وزارت خزانه‌داری

رابرت کارسول*

رابرت ماندیم*

کاخ سفید

زبیگنیف برژینسکی

دیوید آرون

هدلی دونووان

جوزف اونک

شورای امنیت ملی

گری سیک

مارشال برم[2]

افراد با این علامت «*»، تنها برای بحث از موارد 1 تا 3 در جلسه حضور پیدا یافتند.

خلاصۀ نتایج

1. ایران؛ تصرف دارایی‌ها: وزیر دادگستری به‌صورت مختصر گزارشی از گزینه‌های موجود[3] به‌منظور توقیف دارایی‌های ایران ارائه کرد. یکی از این موارد که نیازی به وضع قانون جدید و ایجاد یک مکانیزم بزرگ ندارد، احصای ادعاهاست. رئیس‌جمهور می‌تواند به وزارت خزانه‌داری دستور بدهد تا ادعاهای حقیقی را که علیه ایران مطرح شده است، احصا نماید و نیز ماهیت و میزان این دعاوی را نیز شناسایی کند. کمیتۀ هماهنگی ویژه این کار را گامی مناسب می‌داند؛ چراکه یک مرحلۀ مقدماتی مفید و لازم برای تصرف اموال یا لغو مسدودسازی است. این نشانه می‌تواند به هر دو شکل قلمداد گردد. به هر صورت، خود این اقدام فشار چندانی بر ایران وارد نمی‌آورد و زمان‌بندی نیز باید حالا تا زمانی‌که به یک رویکرد جامع دست پیدا نکرده‌ایم، بدون محدودیت باقی بماند. (خیلی محرمانه)

----- موافقت با اصل احصای دعاوی حقیقی، به همراه اینکه زمان‌بندی اجرا حالا بدون محدودیت باشد.[4]

----- مخالفت

وزارت دادگستری معتقد است که شایسته نیست که دارایی‌های ایران را تصاحب نماییم و یا قوانین جدیدی وضع کنیم که تصرف آن‌ها را اجازه می‌دهد. این کار سبب ایجاد یک مکانیزم قانونی بسیار بزرگ در ایالات متحده شده است و نتایج بسیار ناچیزی نیز به دنبال دارد. به‌علاوه، اقتضای وضع قانون جدید استماع کنگره دربارۀ سیاست درقبال ایران است. وزارت امور خارجه و اعضای کمیتۀ هماهنگی ویژه موافق‌ هستند که تصرف و مصادرۀ دارایی‌ها، ارزش عملی کمی بیشتر از مسدودسازی کنونی دارد و تلاش برای آن، در شرایط کنونی ارزش چندانی ندارد. (خیلی محرمانه)

----- موافقت با اینکه دارایی‌ها در شرایط کنونی نباید مصادره شوند.[5]

----- سایر

2. صادرات ایران: وزیر خزانه‌داری گزارشی را بین اعضا پخش کرد که نشان می‌داد که شرکت‌ها ملزم شده‌اند تا قبل‌از هرگونه صادرات به ایران، با دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی[6] مکاتبه داشته باشند و مجوز بگیرند یا اینکه نامه‌ای مکتوب دریافت کنند مبنی‌بر اینکه اقدام صادراتی آن‌ها نیازمند مجوز نیست. این صرفاً شرحی از قوانینی است که هم‌اکنون جاری است و با استفاده از آن‌ها می‌توان تمامی درگاه‌های صادراتی به ایران را به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم کنترل کرد. کمیته با این اقدام موافقت کرد، ولی خواستار این شد که تا زمان تکمیل بستۀ کامل گام‌های جدید انجام آن به تعویق بیفتد. (خیلی محرمانه)

3. روابط دیپلماتیک با ایران: وزارت امور خارجه شش گزینه را برای تغییرات احتمالی که می‌توانیم در روابط دیپلماتیک با ایران ایجاد کنیم، مطرح کرد که شامل کاهش کارمندان تا بستن سفارت و کنسولگری و اخراج همۀ دیپلمات‌های ایران می‌شد.[7] استدلال وزارت امور خارجه این بود که ما باید اقدامی بیشتر از تیره‌ساختن روابط دیپلماتیک انجام بدهیم؛ چراکه اگر بخواهیم در آینده دوباره روابطمان را با ایران برقرار کنیم، با مشکلاتی مواجه خواهیم شد. کمیته ضمن موافقت، موارد زیر را پیشنهاد کرد:

- کاهش چشمگیر تعداد نمایندگان ایران در کشور به نصف، به‌معنای نصف‌کردن تعداد دیپلمات‌های ایران در واشنگتن و بستن دو مورد از چهار کنسولگری این کشور؛

- کنسولگری نیویورک بسته خواهد شد؛ چراکه فعالیت‌های آن را نمایندگی ایران در سازمان ملل می‌تواند انجام بدهد و یک کنسولگری دیگر نیز پس‌از بررسی آثار مربوطه توسط وزارت امور خارجه برای تعطیلی انتخاب خواهد شد؛

- فعالیت و تردد دیپلمات‌های ایران محدود به شهرهایی می‌شود که به‌صورت رسمی به آن‌ها مأمور شده‌اند؛

- انتشار و توزیع محتواهای تبلیغاتی ایران ازطریق سفارت و کنسولگری‌ها ممنوع خواهد شد؛

- مواد قانون اساسی احتمالاً به ما اجازه نمی‌دهند تا حضور نمایندگان ایران در رسانه‌ها یا میان مردم آمریکا را ممنوع کنیم. به‌هرحال، ما چنین فعالیت‌هایی را زیرنظر خواهیم داشت و در مواردی که آن‌ها را ناشایست یا آسیب‌زننده بیابیم، آماده‌ایم که آن نمایندۀ ایرانی را عنصر نامطلوب معرفی کنیم. (خیلی محرمانه)

وزارت امور خارجه و دادگستری پیامدهای حقوقی و دیپلماتیک این اقدامات را قبل‌از اجرا بررسی خواهند کرد. (غیرمحرمانه)

----- موافقت با اصل گام‌های محدودکننده‌ای که در بالا تشریح شدند.

----- اصلاحیه.[8]

کمیته همچنین بحث مختصری داشت دربارۀ گفته‌ها راجع‌به اینکه 112 نفر از دیپلمات‌های ایرانی که پیش‌تر از فهرست حذف شده‌ بودند، پیدا نشده‌اند. وزیر دادگستری خاطرنشان کرد که این افراد به سال‌های بسیار قبل مربوط می‌شوند. احتمال دارد برخی از آن‌ها از کشور خارج و دیگران نیز ممکن است در جمعیت کشور ادغام شده باشند. توافق شد که تلاش‌های بیشتری صورت بگیرد تا اطمینان حاصل کنیم که این افراد دیگر در سفارت یا کنسولگری فعالیت نمی‌کنند. مقرر گردید که وزیر دادگستری این موضوع را پیگیری کند. (خیلی محرمانه)

4. ایران: گزارش به شورای امنیت سازمان ملل: آقای کریستوفر گزارشی مختصر دربارۀ گزینه‌های ناظر به طرح دوبارۀ موضوع ایران در شورای امنیت سازمان ملل ارائه کرد. والدهایم آخر این هفته با بنی‌صدر گفت‌وگو خواهد کرد و ما انتظار داریم که خمینی در روز 20 مارس سخنرانی داشته باشد. در این زمان، به نظر نمی‌رسد که ارجاع موضوع به سازمان ملل، نتیجه‌ای در پی داشته باشد. حداکثر اثری که می‌توانیم متوقع باشیم، تصویب یک قطعنامۀ دیگر در راستای قطعنامه‌های قبلی و نیز یک وتوی دیگر ازسوی شوروی است. همچنین این امکان وجود دارد که قطعنامه‌ها ضعیف شوند یا اینکه ما در تلاش دوم، رأی برخی کشورها را از دست بدهیم. کمیتۀ هماهنگی ویژه، به‌اتفاق آرا با صدور یک قطعنامۀ دیگر در شورای امنیت سازمان ملل در شرایط کنونی مخالفت کرد. (خیلی محرمانه)

----- موافق.[9]

----- بازگشت به شورای امنیت سازمان ملل.

5. ایران؛ سایر تحریم‌ها: دکتر برژینسکی نسبت‌به اینکه ما قطعاً توسط ایرانی‌ها فریب خورده‌ایم، ابراز نگرانی کرد. روشن است که آن‌ها می‌خواهند این توهم را زنده نگه دارند که کمیسیون سازمان ملل نتیجه‌بخش است، ولی هم‌زمان ما روزبه‌روز بیشتر ناتوان و عاجز به نظر می‌رسیم. نظرسنجی‌ها حاکی از این است که روزانه تعداد بیشتری از مردم آمریکا به این نتیجه می‌رسند که سیاست دولت با شکست مواجه شده است. (سرّی)

در جامعۀ جهانی، ما به‌‌‌‌واسطۀ خویشتن‌داری و صبر مورد تمجید قرار گرفته‌ایم؛ بااین‌وجود، او تردید داشت که واقعاً چیزی در پشت این تمجید و قدردانی وجود داشته باشد. دکتر برژینسکی معتقد بود که روزبه‌روز ما ناتوان‌تر و مرددتر قلمداد می‌شویم. آغازبه‌کار مجلس جدید که احتمالاً تا ماه می اتفاق نخواهد افتاد، شاید سبب بدترشدن و نه بهترشدن اوضاع شود. او تصور می‌کرد که امکان دارد شرایط بسیار به‌هم‌ریخته و نامنظم شود. (سرّی)

دکتر برژینسکی پیشنهاد کرد همچنان کمیسیون سازمان ملل را زنده نگه داریم، ولی باید یک ضرب‌الاجل خصوصی و قطعی به ایرانی‌ها و متحدین بدهیم مبنی‌بر اینکه اگر مشکل به‌صورت مسالمت‌آمیز و با حفظ کرامت حل نشود، ما در روز 15 آوریل، اقدامات یک‌جانبه‌ای را آغاز می‌کنیم که مشکلات فراوانی برای جامعۀ ایران به دنبال خواهند داشت. ما دقیقاً مشخص نمی‌کنیم که چه کاری انجام خواهیم داد. این کار سبب ازبین‌رفتن بن‌بست کنونی می‌شود که ایرانی‌ها انگیزۀ لازم برای رفع آن را ندارند. (سرّی)

آقای آرون ضمن موافقت با این پیشنهاد اضافه کرد که بایستی اقداماتی را انجام بدهیم که تهدیدهایمان را باورپذیر کند؛ چراکه جای تردید است که ایرانی‌ها در مقطع کنونی ما را باور داشته باشند. پیشنهاد او بازرسی کشتی‌های تجاری که از بنادر ایران می‌آیند و یا به‌‌‌‌‌‌سمت بنادر ایران در حرکت‌ هستند و نیز صدور یک هشدار محرمانه بود. (سرّی)

آقای کریستوفر گفت این نظر خوب است، ولی با آن موافق نیست. اگر ما هشدار بدهیم، باید نسبت‌به انجامش نیز توانایی داشته باشیم. او اعتقاد داشت که ما پیش‌تر نیز در شرایطی مشابه قرار گرفته‌ایم. در موضوع پوبلو[10]، ما بیشتر از امروز صبر کردیم و خطر تشدید شرایط در آن زمان کمتر از اوضاع کنونی در منطقۀ خلیج است. شاید پوبلو یکی از نقاط عطف در دیپلماسی آمریکا نباشد، ولی بااین‌حال باید مشکلی که امروز با کشورهای اسلامی داریم و واکنش احتمالی آن‌ها به محاصره یا به‌کارگیری قدرت نظامی را در نظر بگیریم. (سرّی)

وزیر براون به خطرات واکنش شوروی و یا نزدیک‌شدن ایران به این کشور به‌خاطر رفتارهای ما اشاره کرد. آقای کارلوتچی خاطرنشان کرد که شواهد در دسترس نشان می‌دهند که شوروی ازطریق حزب توده، دستاوردها و موفقیت‌هایی در ایران به دست آورده است. او اعتقاد داشت که مشکل همچنان همانی است که از گذشته نیز وجود داشته است؛ چگونه خمینی را تحت تأثیر قرار دهیم؟ به نظر وی خمینی به این نوع از فشارها، واکنشی نشان نخواهد داد. (سرّی)

دکتر برژینسکی گفت به نظر من شرایط کنونی با مورد حادثۀ پوبلو که در آن کشتی نیروی دریایی آمریکا در یک مأموریت جاسوسی مسلم و مشخص مشارکت داشت، قابل‌مقایسه نیست. او قانع نشده بود که کشورهای اسلامی حتماً واکنشی منفی نشان خواهند داد. اعتقاد او این بود که ادامۀ عدم انجام عمل ازسوی ما، سبب شده است که احترام و وجهۀ خود را از دست بدهیم. او واکنش احتمالی شوروی را محتمل دانست و به سخنرانی امروز صبح گرومیگو اشاره کرد که در آن خود را همراه و نزدیک با ایرانی‌ها توصیف کرده است.[11] (سرّی)

آقای آرون دربارۀ ارزیابی سیا از خمینی صحبت کرد. خمینی در هر موضوعی گام‌های محکم و شدیدی را برداشته است تا امنیت شخصی خود را حفظ کند و ایرانی‌ها در مواجهه با هشدار ما در 20 نوامبر، به‌سرعت عقب‌نشینی کردند.[12] خمینی بیشتر از هرچیز دیگر به‌دنبال تضمین موفقیت انقلاب اسلامی است و از اینکه شهید شود، ناراحت نمی‌شود. وزیر براون سپس دیدگاه یکی از دوستان روان‌پزشک خود را نقل کرد که گفته بود: «مردی که عقدۀ شهادت دارد، به‌ندرت 79 سال عمر می‌کند.» (سرّی)

کمیتۀ هماهنگی ویژه مصوب کرد که گزینۀ اعلام هشدار و گام‌های تشدیدکننده که در این بین برداشته می‌شود، باید جدی گرفته شود. این موضوع دوباره در جلسۀ روز پنجشنبه (20 مارس) کمیتۀ بررسی خواهد شد.[13] (سرّی)

[محتوای مربوط به افغانستان از این قسمت حذف شده است.]

[1]. Carter Library, Plains File, Box 10.

سرّی. جلسه در اتاق وضعیت کاخ سفید برگزار شد.

[2]. Marshall Brement

[3]. گزارش بالا به تاریخ 12 مارس که بنا به درخواست مطرح‌شده در جلسۀ 11 مارس کمیتۀ هماهنگی ویژه آماده شده است، به یادداشت ساندرز، هینتون و ویلیام لیک برای ونس در تاریخ 17 مارس پیوست شده است.

Department of State, Records of David D. Newsom, Under Secretary of State for Political Affairs, Subject Files, 1978–1981, Lot 81D154, Iran Claims/Assets Litigations.

[4]. کارتر با این مورد موافقت کرد.

[5]. کارتر با این مورد موافقت کرد.

[6]. Office of Foreign Assets Control

[7]. نک: سند 204.

[8]. کارتر نظری نسبت‌به هیچ‌یک از دو گزینه نداد و تنها در حاشیۀ متن نوشت: «ما باید آماده شویم که همۀ آن‌ها را از کشور اخراج کنیم.»

[9]. کارتر در کنار این گزینه علامت گذاشت.

[10]. کشتی اطلاعاتی نیروی دریایی آمریکا به نام یو‌اس‌اس پوبلو و خدمۀ آن در ژانویه 1968 به دست نیروهای کرۀ شمالی توقیف شدند. پس‌از ماه‌ها رایزنی، کشتی و خدمه‌اش در دسامبر 1968 آزاد شدند. نک:

Foreign Relations, 1964–1968, vol. XXIX, Part 1, Korea .

[11]. گرومیکو در مراسم شام دیدار با وزیر امور خارجۀ مجارستان، فریگیس پوجا (Frigyes Puja)، در مسکو، ایالات متحده را به گرفتن سیاست توسعه‌طلبانه و تهاجمی متهم کرد و ایران را به‌واسطۀ دفاع از منافع ملی خود در برابر تهدیدها و باج‌خواهی‌های آمریکا ستود.

“Soviets rip U.S. ‘deceit’,” Chicago Tribune, March 18, 1980, p2.

[12]. احتمالاً اشاره دارد به اظهارات مقامات کاخ سفید و نیز وزارت امور خارجه در 20 و 21 نوامبر مبنی‌بر اینکه اگر گروگان‌ها آسیب ببینند، مسئولیت این موضوع با ایران است و اینکه آن‌ها احتمال اقدام نظامی را مطرح کردند

Josh M. Goshko and Edward Walsh, “Washington: Toughening Stance, U.S. Raps Khomeini For Stirring Turmoil,” Washington Post, November 22, 1979, p. A1.

[13]. نک: سند 214.

منبع: - جلد - - صفحه