در حال دریافت اطلاعات

لطفا منتظر بمانید!

سند شماره 104

یادداشت سفارت آمریکا در مورد تشکیل دفتر جدید رابط دفاعی بعد از انقلاب

موضوع سند

یادداشت سفارت آمریکا در مورد تشکیل دفتر جدید رابط دفاعی بعد از انقلاب
مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا در تهران

متفرقه

به: وزارت امور خارجه ایران

1358-08-07- 1979-10-29

متن سند




یادداشت سفارت آمریکا در مورد تشکیل دفتر جدید رابط دفاعی


سند شماره (104)


از: سفارت آمریکا در تهران


تاریخ 29 اکتبر 1979- 7 آبان 1358


به: وزارت امور خارجه ایران


یادداشت


شماره 708


سفارت ایالات متحده آمریکا به اطلاع وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران می رساند که دولت ایالات متحده یک دفتر جدید رابط دفاعی را به عنوان بخشی از کارمندان سفارت ایالات متحده در تهران تشکیل داده است. پرسنل این دفتر تحت نظارت و طبق دستور ریاست هیئت نمایندگی دیپلماتیک ایالات متحده انجام وظیفه می نمایند. هدف این دفتر کمک به ریاست هیئت نمایندگی در اداره و حسابرسی مالی برنامه کمکهای امنیتی برای ایران است. پرسنل دفتر رابط دفاعی، مستشاران نظامی نیستند تا مانند اعضاء آرمیش - مگ که بر طبق قرارداد 1947 هیئت نظامی در ایران مشغول به کار بودند، از دولت ایران حقوق دریافت دارند.


دفتر رابط دفاعی تشکیل شده از:


ص: 817





(الف) نظامی:


- رئیس دفتر رابط دفاعی - افسر لجستیکی (نیروی هوایی) - افسر لجستیکی (نیروی زمینی) - افسر لجستیکی (نیروی دریایی) - هماهنگ کننده فروشهای نظامی خارجی (نیروی دریایی) - درجه دار اداری (ب) غیر نظامیان:


- دستیار بودجه اداری - منشی تندنویس کلیه پرسنل دفتر رابط دفاعی اعم از نظامی و غیر نظامی، اعضاء ستاد اداری و فنی این سفارت خانه محسوب می شوند.


بر طبق کنوانسیون وین در مورد روابط دیپلماتیک مصوب 18 آوریل 1961 (که ایران نیز یکی از امضاء کنندگان آن است) دولت آمریکا مصونیتها و امتیازات دیپلماتیک مربوطه را که شامل مصونیت از دعاوی جنایی می باشد، زمانی به پرسنل دفتر رابط نیروی دریایی ایران در واشنگتن اعطاء می کند که این پرسنل طبق عرف معمول، از طرف سفارت جمهوری اسلامی ایران به عنوان پرسنل سفارت ایران به دولت آمریکا معرفی شوند. این رویه، عرف معمول برای پرسنل نظامی کشورهای خارجی که مأمور به انجام وظایف رابط دفاعی، به عنوان بخشی از کارمندان سفارتخانه هایشان در واشنگتن می باشند، است. کشورهای دیگر جهان نیز روشهای مشابهی را اعمال می کنند.


به همین خاطر، سفارت ایالات متحده آمریکا از دولت جمهوری اسلامی ایران تقاضا دارد که پرسنل دفتر رابط دفاعی را به عنوان اعضاء هیئت دیپلماتیک آمریکا در ایران بپذیرد و پس از معرفی این نوع پرسنل به وزارت امور خارجه (ایران - م) طبق عرف معمول، آنها را از مصونیتها و امتیازات مربوط به همتایان آنها در هیئت برخوردار سازد.


سفارت ایالات متحده آمریکا فرصت را برای تجدید احترامات فائقه خود نسبت به وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران مغتنم می شمرد.


سفارت ایالات متحده آمریکا تهران، 29 اکتبر 1979 مشاور سیاسی سفارت: الیزابت. ای. سویفت گواهی می شود: تامست رونوشت برای:


وزارت خارجه (اداره چهارم سیاسی - پارساکیا و پارسی) نسخه اصلی برای حسن اعتصام، مدیر کل سیاسی (اروپا و آمریکا) در میان اسناد مربوط به «احیای کاپیتولاسیون»، مقاله ای از نشریه میدل ایست جورنال یافت شد.


ص: 818




این مقاله که توسط یک محقق آمریکایی در بهار سال 1974 (1353- م) نوشته شده، حاوی اطلاعات مفید و جالب توجهی در مورد زمینه و سابقه درخواست مصونیت برای نظامیان آمریکایی در کشورهای مختلف از جمله ایران می باشد، که در نشریه میدل ایست جورنال، شماره بهار 1974، صفحات 121 تا 133 درج گردیده است. به همین خاطر، در خاتمه اسناد مربوط به این موضوع، این مقاله نیز در دسترس خوانندگان قرار گرفت.م




وضعیت حقوقی نیروهای آمریکا در ایران


ریچارد فاو(1) هنگامی که شاهنشاه ایران در ژوئیه 1973 (تیر ماه 1352- م) از واشنگتن بازدید کرد، مقامات آمریکایی وی را تشویق به بررسی پیشرفته ترین هواپیماهای جنگی در زرادخانه آمریکا یعنی هواپیماهای اف - 14 و اف - 15 جهت پیوستن به نیروی هوایی ایران نمودند. این تشویق، گواهی بر تغییری عمده در موضع آمریکا نسبت به تمایل دیرینه ایران برای به دست آوردن سلاحهای پیچیده از ایالات متحده محسوب می گردید.(2) این موضع جدید که بر خلاف مقاومت آمریکا در مقابل خریدهای تسلیحاتی ایران در اوایل دهه 1960 بود، به روشنی نشان می داد که ایالات متحده تواناییهای جدیدا توسعه یافته اقتصادی و سیاسی ایران را به رسمیت شناخته بود. قبل از آن، در سال 1973 ایالات متحده با دو برابر شدن هواپیماهای اف - 4 و سی - 130 ایران، تجهیز ایران به یک اسکادران از سوخت رسانهای هوایی، و همچنین افزودن صدها فروند هلیکوپتر شامل هلیکوپترهای ترابری و جنگی و هواپیماهای ضد زیر دریایی موافقت نمود. شاه حتی به یک خبرنگار گفت در حال دریافت سیستم بمبهای هدایت شونده لیزری می باشد که مؤثرترین سلاح پرتابی رزمی است که در نیروی هوایی ایالات متحده مورد استفاده قرار می گیرد.


به منظور کمک به نیروهای مسلح شاهنشاهی ایران برای گنجاندن تجهیزات جدید در میان تسلیحات قبلی، ایالات متحده با تقویت آرمیش - مگ (هیئت نظامی آمریکا در ایران) موافقت نمود .(3) حال که آرمیش - مگ نقش وسیعی را در ایران پیدا می کند، مناسب به نظر می رسد که وضعیت حقوقی مستشاران آمریکایی در ایران بررسی گردد.


بر خلاف موافقتنامه های وضعیت نیروها (SOFAS) که بر بیشتر نیروهای آمریکا در ماوراء بحار حاکم است، قوانین ایران اختیارات قضائی انحصاری بر همه پرسنل را در همه زمانها به ایالات متحده واگذار می نماید. در این گونه موارد، ایران از همه پرسنل را در همه زمانها به ایالات متحده واگذار می نماید. در این گونه موارد، ایران از حق خود برای تحت پیگرد قرار دادن صرف نظر کرده، حتی اگر مقامات


ص: 819





1- ریچارد فاو دانشجوی دکترای تاریخ دیپلماسی آمریکا در دانشگاه ویرجینیا میباشد. نگارنده خود را مرهون راهنماییهای پرفسور روحاله رمضانی (استاد دانشگاه ویرجینیا) در امر تحقیق و بررسی پیش نویسهای متعدد این مقاله می داند. با این حال ٬ مسئولیت مطالب و تفاسیر این مقاله منحصراً بر عهده نگارنده می باشد.
2- نشریه کیهان اینترنشنال (تهران) ٬ سوم مارس ٬1973 ص
3- نشریه کیهان اینترنشنال (تهران) 26٬ ماه می ٬1973 ص

آمریکایی مایل به پیگیری قضیه نباشند. این نوع حقوق برون مرزی، بسیاری از ایرانیها را به یاد «کاپیتولاسیون» اولیه که در سایه آن خارجیان از امتیازات مشابهی برخوردار بودند، می اندازد. اهداف این مقاله عبارت است از:


1- توصیف ارزیابی تفکر آمریکا درباره حقوق برون مرزی،


2- تبیین اینکه چگونه توافق ایران - آمریکا درباره وضعیت نیروهای ایالات متحده در ایران از اثرات متقابل بین تلقی کلی ایالات متحده و فشار ناشی از مدرن سازی در ایران منتج گردیده است و


3- پیشنهاد اقدامات جایگزین جهت بررسی.


بخش اول در ورای حرکت آمریکا در جهت کسب حقوق برون مرزی در ایران، یک دهه توأم با فشار به منظور کسب حقوق برون مرزی برای پرسنل نظامی آمریکا در همه جا وجود داشته است. با تشکیل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در سال 1949 (1328- م )که اولین تعهد زمان صلح جهت استقرار مستمر نیروهای آمریکایی در خارج از نیمکره غربی محسوب می گردید، نگرانی آمریکا درباره وضعیت حقوقی پرسنل خود در ماوراء بحار آغاز شد. در فوریه سال 1950 (بهمن ماه 1328- م) وزارت دفاع آمریکا شروع به تهیه یک پیش نویس برای موافقتنامه وضعیت نیروها کرد، تا روال کارهای قضائی را برای برخورد با قانون شکنان در بین نیروهای آمریکایی، به صورت سیستماتیک در آورد. هر دو وزارتخانه دفاع و امور خارجه آمریکا امیدوار بودند تا حیطه قضائی وسیعی در خصوص (1) کلیه تخلفاتی که صرفا علیه اموال، امنیت یا پرسنل نظامی آمریکا انجام شده و (2) کلیه تخلفاتی که در حین انجام وظیفه صورت گرفته است، کسب کنند.


اختیارات قضایی انحصاری به حقوق برون مرزی منجر گردید که نیروهای امپریالیست به طور تاریخی آن را بر اتباع خود در مناطق «عقب مانده» یا «کمتر متمدن» اعمال می کردند. ولی غیر از یکی از اعضاء ناتو، بقیه اعضاء همگی از کشورهای غربی مسیحی بودند و استثنا مورد نظر نیز ترکیه بود که غیر مذهبی ترین و اروپایی ترین کشور اسلامی محسوب می گردید. ایالات متحده نمی توانست حقوق برون مرزی را بر اساس زمینه های تفوق نژادی یا فرهنگی توجیه نماید. دکترین استعماری نیز مناسبتی نداشت، زیرا ناتو حداقل اسما برای هدف مشترکی به نام «توقف توسعه طلبی شوروی» تشکیل شده بود. از آنجا که ایالات متحده، متحدین خود را جهت حفظ دیوار بازدارندگی لازم داشت، لذا نمی توانست آنها را به پذیرش حقوق برون مرزی مجبور سازد. بنابراین وضعیت نیروهای آمریکایی که در کشورهای ناتو خدمت می کردند، قابل مذاکره بود و نه قابل دیکته کردن. هنگامی که سایر کشورهای عضو ناتو از اعطای اختیارات قضایی انحصاری امتناع ورزیدند، مذاکره کنندگان آمریکایی مصالحه ای مبنی بر اختیارات قضایی برابر و همزمان را در وهله اول برای کشور اعزام کننده و در وهله دوم برای کشور میزبان، جایی که وزارتخانه های دفاع و امور خارجه آمریکا اختیارات قضایی انحصاری و ویژه ای داشتند، پذیرفتند.(1)


ص: 820




1- شهادت ”رابرت مورفی“ ٬ قائم مقام وزیر امور خارجه ٬ در کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا ٬ جلسه موافقتنامه های وضعیت : 1334 م) صفحات 383 و 384 ) نیروها ٬ هشتاد و چهارمین کنگره ٬ اولین جلسه 1955 ٬ ”رسیدگی قضایی برابر به دو سطح اولیه و ثانویه تقسیم می شود. دولتی که رسیدگی اولیه را اعمال می کند ٬ حق دارد که اولاً متهم را محاکمه کند و یا از این حق خود صرف نظر نماید. در حالت دوم ٬ دولتی که رسیدگی ثانویه را اعمال می کند ٬ می تواند متهم را محاکمه نماید. این مصالحه در ماده هفتم از موافقتنامه وضعیت نیروها در ناتو بیان شده است“.

در جلسه کمیته روابط خارجی مجلس سنا در آوریل 1953 (فروردین 1332- م) بعضی از سناتورها درباره حقوق قانونی آمریکاییانی که برخلاف میل خود تحت پیگرد سیستم قضایی بیگانه ای قرار می گرفتند،ابراز نگرانی کردند. برای مثال، سناتور «ویلیام. اس. ناولند» اظهار نگرانی کرد که در کشورهای خاورمیانه، آمریکائیان در معرض بیرحمیهای غیر قانونی و مجازاتهای غیر عادی از قبیل قطع دست برای ارتکاب دزدی خواهند بود. حتی اگر در آن موقع سخنگوی وزارت خارجه به کمیته اطمینان می داد که قوانین اسلامی بر هیچ فرد غیر مسلمان اعمال نمی گردد، انتقاد از موافقتنامه های وضعیت نیروها، شبح عجیب عدالت خاورمیانه ای را به دفعات زیاد در سالهای بعد زنده نگاه می داشت. اگر چه سنا به راحتی موافقتنامه وضعیت نیروها در ناتو را تصویب کرد، لیکن نگرانی محافظه کارانه خود را در چارچوب قطعنامه «احساس سنا» به آن ضمیمه کرد. این قطعنامه تأکید می کرد که «اگر این خطر وجود داشته باشد که متهم به علت فقدان یا رد حقوق قانونی ای که در ایالات متحده از آن برخوردار می باشد، تحت حمایت قرار نگیرد، افسر فرمانده از مقامات کشور میزبان خواهد خواست تا از اختیارات قضایی خود صرف نظر نماید.....و اگر چنین مقاماتی از اختیارات قضایی خود چشم پوشی نکنند، افسر فرمانده از وزارت امور خارجه خواهد خواست تا چنین تقاضایی را از کانالهای دیپلماتیک اعمال کند و مراتب به وسیله قوه مجریه به کمیته نیروهای مسلح مجلس سنا و مجلس نمایندگان اطلاع داده خواهد شد.


بدون اتکاء صرف به اظهار این نگرانی، کمیته نیروهای مسلح مجلس سنا یک کمیته فرعی تشکیل داد تا بر نحوه برخورد با نیروهای آمریکایی که تحت پیگرد سیستم قضایی بیگانه ای قرار می گیرند، دقیقا نظارت کند. از سال 1955 (1334- م) سالانه، سناتور «سام.جی.اروین»، رئیس کمیته فرعی، جلساتی را اداره کرده که در آنها، وزارت دفاع درباره موافقتنامه های وضعیت نیروها در ناتو و سایر موافقتنامه های مشابه، گزارش کار می داد. در جلسات اولیه، سرتیپ «جورج.دبلیو.هیکمن» معاون دادستان کل ارتش، طرز تفکر وزارت دفاع را نسبت به موافقتنامه ناتو این گونه جمع بندی کرد:


این عقیده وزارت دفاع است که ترتیبات قضایی تعیین شده به وسیله موافقتنامه وضعیت نیروها در ناتو، فقط به عنوان «حداقل قابل قبول» می باشد. ما می خواهیم همه آنها را به کار گرفته و همه آنها را در داخل محدوده های نظامی خارجی حفظ کنیم.


سازمانهای میهن پرست، تحت رهبری «دختران انقلاب آمریکا» و «لژیون آمریکا» شروع به مذاکره با نمایندگان در راهروهای کنگره نموده و علیه موافقتنامه وضعیت نیروها در ناتو در سال 1955 (1334- م) مذاکره کردند. گروهی که نام خود را مدافعین قانون اساسی آمریکا گذاشته بودند، نماینده ای نزد کمیته فرعی اروین فرستادند تا در مورد قضیه سربازی که به علت ربودن یک تاکسی به هنگام مستی روز تعطیل در فرانسه زندانی شده بود، اقامه دعوی کنند. کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان به عنوان پاسخی به احساسات عمومی برانگیخته شده علیه موافقتنامه وضعیت نیروها در ناتو، جلسات خود را به این امر اختصاص داد. در آن جلسات، سخنرانانی از جمله دختران انقلاب آمریکا، لژیون آمریکا، مدافعین قانون اساسی آمریکا، کهنه سربازان جنگهای خارجی و کنفرانس زنان


ص: 821




میهن پرست، همگی در تأیید اختیارات قضایی انحصاری آمریکا بر نیروهای ماوراء بحار صحبت کردند.(1) این حرکت در سال 1956 (1335- م) پس از آنکه ژنرال هیکمن به کمیته اروین گفت که موافقتنامه به خوبی کار می کند و دادگاه ناحیه واشنگتن دی - سی. ایالات متحده غیر قانونی بودن موافقتنامه وضعیت نیروها با ژاپن را تأیید کرد، خاتمه یافت. هم کمیته امور خارجی و هم مجمع عمومی مجلس، قطعنامه هایی مبنی بر درخواست اختیارات قضایی انحصاری صادر کردند .(2) در اواخر ماه می1957 (اوایل خرداد 1336- م) قضیه معروف «گیرارد» آتش مخالفتها را که در حال سرد شدن بود، دوباره علیه موافقتنامه های موجود درباره وضعیت نیروها، شعله ور ساخت. در 30- ژانویه 1957 (10 بهمن 1336- م) «ویلیام. اس. گیرارد»، متخصص درجه سوم، یک زن ژاپنی را که مشغول جمع کردن پوکه فشنگ در میدان تیر مورد استفاده ارتش ایالات متحده بود، مورد هدف قرار داده و کشته بود. مقامات ژاپنی تأکید داشتند که عمل گیرارد خارج از حیطه وظایف وی بوده است. پس از چندین ماه جر و بحث، واشنگتن این موضوع را پذیرفت. مخالفین موافقتنامه های وضعیت نیروها پس از آنکه دولت آیزنهاور اعلام کرد که گیرارد در یک دادگاه ژاپنی محاکمه خواهد شد، سریعا افکار عمومی را بسیج کردند. کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان، موضع اولیه خود را با دادن رأی مثبت به اصلاح همه موافقتنامه های وضعیت نیروها جهت اعطای اختیارات قضایی انحصاری به ایالات متحده، تغییر داد. همچنان که گزارشهای محدودی حکایت می کرد «آشکار است که احساسات عمیقا تحریک شده به وسیله قضیه گیرارد، اثرات خود را بر این تغییر موضع، بر جای گذاشت». در اوائل ژوئیه، مخالفین موافقتنامه های وضعیت نیروها دوباره شکست خوردند. فشار دولت، حرکت اصلاح طلبانه در مجلس نمایندگان را متوقف نمود و دادگاه عالی، تصمیم دولت را در مورد تسلیم نمودن گیرارد به دادگاههای ژاپنی، مطابق قانون اساسی اعلام نمود. را در مورد تسلیم نمودن گیرارد به دادگاههای ژاپنی، مطابق قانون اساسی اعلام نمود.(3) علی رغم ناکامی مخالفین در اصلاح موافقتنامه های موجود وضعیت نیروها، نمایندگان خاصی از کنگره به مخالفت لفظی خود ادامه دادند. آن چنانکه، نماینده مجلس «فرانک.تی.باو» در سال 1959 (1338- م) گفت: «من بار دیگر در صحن این مجلس ایستاده ام و نمی توانم همکاران خود را متقاعد سازم که سربازان آمریکا که مشغول خدمت در ماوراءبحار در یونیفورم ایالات متحده هستند و از پرچم خودشان در هر جایی که می روند، پیروی می کنند، از حقوق قانونی ای که به آنها اعطاء شده محروم می باشند.» یک سال بعد، نماینده کنگره «پیتر رودنیو» گفت: «اکنون سال 1960 است، پسران ما در حوزه قضایی بیگانگان و تحت پوشش موافقتنامه هایی قرار دارند که علیرغم مخالفت کنگره به همان صورت اول باقی مانده است». چنین اظهاراتی به قوه مجریه هشدار می داد که مخالفت کنگره نسبت به موافقتنامه های وضعیت نیروها تا چه حد شدید است.


یک دهه پس از آنکه موافقتنامه وضعیت نیروها در ناتو مورد مذاکره قرار گفت، دو منبع مخالفت علیه «اختیارات قضایی برابر» باقی ماند. اول، گروههای فشار میهن پرست و تعدادی از نمایندگان


ص: 822




1- 1 نیویورک تایمز 21 ٬ آوریل ٬1955 ص 7 اول ژوئیه 1955 ص 5 18 ژوئیه ٬1955 ص
2- نیویورک تایمز 27 ٬ می ٬1956 ص 2 9 ژوئن ٬1956 ص
3- نیویورک تایمز 25 ٬ می ٬1957 ص 3 5 ژوئن ٬1957 ص

کنگره که آماده دفاع از چیزی بودند که به اعتقاد آنها، حقوق قانونی سربازان آمریکایی محسوب می گردید. دوم، وزارت دفاع آمریکا که امیدوار بود اختیارات قضایی خود را در مورد کلیه پرسنل خود در همه جا اعمال کند. اگر چه تا سال 1959 (1338- م) این مخالفتها از قدرت کافی برای اعمال فشار بر کنگره جهت اصلاح موافقتنامه وضعیت نیروها بی بهره بود، ولی قدرت آنها برای محدود کردن قدرت انعطاف وزارت خارجه در مذاکرات مربوط به موافقتنامه های بعدی وضعیت نیروها کافی بود.


بدون شک، دیپلماتها متوجه بودند که تکرار مواردی مانند قضیه گیرارد مطمئنا می توانست اعتراض عمومی را در پی داشته باشد. ما اکنون اثرات فشار خاص وزارت دفاع را برای امضاء یک موافقتنامه با ایران مورد بررسی قرار می دهیم.


بخش دوم وزارت دفاع آمریکا در طی سال 1959 (1338- م) شروع به پیش بردن کار خود برای یک موافقتنامه خاص درباره هیئتهای مستشاری در ایران نمود. این هیئتها به زمان جنگ جهانی دوم مربوط می شدند، ولی هیچ نوع موافقتنامه رسمی که بر وضعیت آنها در مقابل قوانین ایران حاکم باشد.


وجود نداشت. گزارش مکتوب وزارت دفاع آمریکا به کمیته فرعی اروین در اوت 1959 (مرداد ماه 1338- م) اعلام نمود که ایران از چشم پوشی از اختیارات قضایی خود در مورد هر یک از چهار آمریکایی که طی سال گذشته قوانین ایران را نقض کرده بودند. امتناع ورزیده بود. پنتاگون نیز به کمیته اروین گزارش داد که «فرمانده نظامی ایالات متحده اطلاع داده که فقدان هر نوع موافقتنامه قضایی با دولت ایران، اثرات سویی بر روحیه فرماندهی بر جای گذاشته است.» ایران یکی از نزدیکترین دوستان آمریکا در خاورمیانه بود. در طی سالهای بعد از سرنگونی دولت جبهه ملی، ایران نسبت به موضع آمریکا در جنگ سرد بشدت وفادار مانده بود. پیمان بغداد تا قبل از کودتای عراق در سال 1958 که اوضاع را در خاورمیانه تغییر داد، نشانگر نوع روابط بود. سپس ایالات متحده و ایران پیمان دو جانبه ای را در مارس 1959 (اسفند 1337- م) منعقد ساختند. اعمال فشار ناگهانی وزارت دفاع برای امضاء یک موافقتنامه وضعیت نیروها در ایران، به فاصله پنج ماه پس از امضاء توافقنامه دوجانبه، به سختی تصادفی به نظر می رسد. ایالات متحده همچنین پیمان دو جانبه ای را که با ترکیه به امضاء رسانده بود و در جلسه اوت 1959 (مرداد ماه 1338- م) وزارت دفاع از ترکیه همانند وضعیت قضایی ایران شکایت کرده بود. ظاهرا وزارت دفاع فکر کرده بود که پیمانهای دو جانبه، موقعیتی برای افزایش اختیارات قضایی بر پرسنل ماوراءبحار به وجود آورده بود.(1) مسئله حقوق برون مرزی برای ایران موضوع حساسی به شمار می رفت. تنها در سال 1928 (1307-م) بود که این کشور حاکمیت خود را با الغاء «کاپیتولاسیون» اولیه، مجددا برقرار کرده بود.


وزارت دفاع آمریکا یا ندانسته و یا زیرکانه، سابقه ای را که ایرانیها در رابطه با اصرار آمریکاییان برای اختیارات قضایی انحصاری برای پرسنل آمریکایی مد نظر قرار می دادند. نادیده می گرفت. این سابقه


ص: 823




1- روح اله رمضانی ٬ ”خلیج فارس و نقش ایران “ ٬ (شارلوت ویل: انتشارات دانشگاه ویرجینیا 1972 ٬ ) صفحات 106 و 107 . اینجانب در مورد ارتباط زمانی میان امضاء قرارداد دو جانبه و شروع اعمال فشار از طرف وزارت دفاع آمریکا برای امضای یک موافقتنامه وضعیت نیروها با ایران ٬ خود را مدیون پرفسور رمضانی می دانم.

برای خبرنگار «نیویورک تایمز» در ژانویه 1960 (دی ماه 1338- م) کاملاً روشن بود .(1) از آنجا که سفارت آمریکا در تهران به خبرنگار مزبور، مطالبی در رابطه با آن سابقه ارائه می داد، فرد می تواند به این نتیجه برسد که سفارت از طرز تلقی ایرانیها به خوبی مطلع بوده است.


با این حال، وزارت دفاع فشار خود را در سال 1960، (1339- م) افزایش داد. «بنجامین فورمن»معاون ریاست امور بین الملل به کمیته فرعی اروین گفت «تحولات در ایران طی دوره گزارش شده، باعث بروز نگرانی گردیده است.» فورمن تأکید کرد که هیچ نوع موافقتنامه رسمی بر وضعیت مستشاران آمریکایی در نیروهای مسلح و ژاندارمری ایران حاکمیت ندارد. وی همچنین دو مورد را تشریح کرد که هر دو، مربوط به حوادث رانندگی منجر به مرگ ایرانیها بود که در آن دو مورد، ایران را از الغاء اختیارات قضایی خود امتناع ورزیده بود. در یک مورد، یک گروهبان آمریکایی در حال رانندگی کامیون و در حین انجام وظیفه، یک عابر را کشته بود. در صورتی که موافقتنامه ای مشابه موافقتنامه وضعیت نیروها در ناتو در این مورد نیز موجود می بود، ایالات متحده قطعا از اختیارات قضایی اولیه می توانست استفاده کند. در مقابل، یک دادگاه ایرانی گروهبان را به محاکمه کشاند و وی را مقصر شناخت و او را به دو ماه حبس تعزیری و 650 دلار جریمه محکوم کرد. فرجام خواهی از این حکم نیز به این علت که مجازات ملایم بود، معلق ماند. در مورد دیگر، یک سروان در خارج از حین انجام وظیفه، عابر دیگری را کشت که خبر آن در جراید ایالات متحده نیز منعکس گردید. سروان محکوم گردید و به مجازاتی برابر شش ماه زندان محکوم شد. وی درخواست فرجام نمود و یک دادگاه عالی تر دستور تشکیل محکمه دیگری را داد که تاکنون تشکیل نگردیده است. در خلاصه گزارش وزارت دفاع آمریکا آمده بود که در سال قبل، ایران هیچ نوع الغای حاکمیت قضایی خود را تضمین نکرده بود.


در سال 1961 (1340- م) ایران شروع به ارزیابی مجدد روابط خود با ایالات متحده کرد. دوستی سالهای دهه 1950 شامل میلیونها دلار کمک نظامی و اقتصادی آمریکا شده بود، ولی هنگامی که دولت کندی به قدرت رسید، شاه نگران ادامه آن کمکها گردید. وقتی «آورل هریمن»، سفیر سیار کندی برای تشریح سیاستهای دولت کندی در سراسر جهان، به رم وارد گردید، شاه از وی دعوت نمود تا به تهران سفر کند. هریمن قول داد که ایالات متحده به حمایت خود از استقلال ایران ادامه خواهد داد، ولی برای شاه روشن شد که ایالات متحده در حال از دست دادن علائق خود در ایران می باشد. شاه بعدا به سی.ال. سولزبرگر، خبرنگار نیویورک تایمز، گفت: هنگامی که دولت آیزنهاور از ایران خواست تا به مذاکرات خود با شوروی پیرامون امضای یک پیمان عدم تجاوز پایان دهد، ایران با این درخواست موافقت کرد. شاه ادامه داد که اکنون ایالات متحده نسبت به تأمین مالی هزینه ارتقاء سطح نیروهای مسلح ایران به سطح همسایگانش از جمله دشمنش عراق بی میل است. سلطنت همچنین مواجه با مخالفتهای شدید داخلی در بهار سال 1961 (1340- م) گردید. پس از ماهها تظاهرات و شورش، شاه پارلمان را منحل کرده و به نخست وزیر اجازه داد از طریق مصوبات هیئت دولت، کشور را اداره کند.


در کنفرانس سران در وین، نیکیتا خروشچف، نخست وزیر شوروی، به این شرایط به عنوان علائم


ص: 824




1- نیویورک تایمز 3 ٬ ژانویه ٬1960 ص

سقوط شاه اشاره کرد.(1) مسئله وضعیت نیروها بر روابط بین ایران و ایالات متحده سایه افکند. طی جلسه کمیته فرعی اروین در ژوئیه 1961 (تیر ماه 1340- م) فورمن دوباره از ایران به عنوان منطقه مشکل آفرین یاد کرد. در سال قبل از آن، شانزده مورد در دادگاههای ایران مطرح شد که از هیچ یک از آنها چشم پوشی نگردید.فشارهای وزارت دفاع آمریکا از طریق این جلسات کنگره ایجاد می شد، وزارت امور خارجه آمریکا را تحت تأثیر قرار می داد،در حالی که وزارت خارجه مایل نبود در «دور» بررسیهای تقنینی در خصوص حمایت از سربازان آمریکایی در خاورمیانه وارد شود. فرماندهان نظامی آمریکایی در ایران نیز بدون شک بر سفارت آمریکا در تهران فشار وارد می کردند. حتی اگر وزارت خارجه احتمالاً متوجه می شد که هدف وزارت دفاع (یعنی اختیارات قضایی انحصاری) به غرور ایرانیان لطمه می زد، نمی توانست در مقابل وزارت دفاع مقاومت کند. مذاکرات غیر رسمی بین سفارت آمریکا و وزارت امور خارجه ایران در اوائل سال 1962 (اواخر سال 1340- م) آغاز شد و در 19 مارس (29 اسفند 1340- م) سفارت آمریکا رسما تقاضا کرد که به پرسنل نظامی و کارکنان غیر نظامی وزارت دفاع آمریکا و بستگان آنها مصونیت دیپلماتیک داده شود. سفارت پیشنهاد کرد که این کار را می توان با داخل کردن مجموعه نظامی آمریکا در کارمندان اداری و فنی سفارت انجام داد، زیرا امتیازات کارمندان اداری و فنی سفارت به محض اینکه کنوانسیون تازه تصویب وین در خصوص روابط دیپلماتیک از طرف ایران نیز تصویب می شد، تأیید می گردید. دو روز پس از ارائه پیشنهاد سفارت، رئیس جمهور کندی از شاه دعوت نمود، که از واشنگتن دیدن کرده تا رئیس جمهور بتواند طرحهای آمریکا دوباره کمکهای نظامی و اقتصادی آتی را تشریح کند. تئودر سورنسن، مشاور رئیس جمهور، درباره طرز تلقی دولت آمریکا درباره اوضاع ایران در آن زمان چنین نوشت: « در ایران، شاه اصرار داشت به ارتش پر هزینه اش که برای حوادث مرزی و امنیت داخلی بسیار زیاد ولی برای جنگ خارجی کاملاً بی فایده بود، کمک کنیم. به گفته یک مشاور دولتی، ارتش شاه طبق ضرب المثل معروف، به مردی شباهت داشت که آنقدر چاق بود که نمی توانست کارهای کوچک انجام دهد و آنقدر لاغر بود که کارهای سنگین از او بر نمی آمد.»(2) طی این دیدارها، رئیس جمهور به شاه گفت که در آینده کمکهای خارجی به آمریکا بر توسعه درازمدت تأکید دارد تا قدرت نظامی. سپس در حرکتی که به نظر توهین زیرکانه ای می آمد، کمتر از نیمی از اعضای کنگره در اجلاس مشترک سنا و مجلس نمایندگان که شاه در آنجا سخنرانی کرد، حضور یافتند.(3) شاه پس از مراجعت از سفر ایالات متحده که به سردی با وی برخورد شد، تصمیم گرفت تا دو کار را انجام دهد: وی شروع به اتخاذ مواضع مستقل در امور بین المللی کرد، یعنی که نسبت به اتحاد خود با ایالات متحده نه خیلی وابسته باشد و نه آن را رد کند و در مرحله دوم نیز برنامه گسترده اصلاحات


ص: 825




1- نیویورک تایمز 11 ٬ مارس ٬1961 ص 3 15 مارس ٬1961 ص 14 22 ژوئیه ٬1961 ص 20 تئودر سورنسن ٬ کندی (نیویورک: . ”هارپر“ و ”راو“ 1965 ٬ ) صفحات 546 و 5
2- . 2 سورنس٬ کند ٬ص 6
3- . 3 نیویوک تایمز 22 ٬ مارس ٬1962 ص 4 13 آوریل ٬1962 ص 1 14 آوریل ٬1962 ص 1

اجتماعی را جهت بهبود وضعیت بسیاری از مردم خود در پیش گرفت. در ژوئیه 1962 (تیر ماه 1341- م) آمریکا به پرداخت سالیانه سی میلیون دلار جهت حمایت از ارتش شاهنشاهی ایران پایان داد و در ماه اوت (مرداد ماه 1341- م) لیندون بی. جانسون، معاون رئیس جمهور در تهران توقف نمود، تا از شاه دلجویی کند. جانسون بشدت تحت تأثیر استقبال پرشور 250 هزار ایرانی که در مسیر حرکت وی صف کشیده بودند، قرار گرفت. به طوری که وی چندین بار توقف کرده و با مردم دست داد. وی طی ملاقاتهایش، بارها و بارها ادامه تعهد آمریکا نسبت به ایران را مورد تأکید قرار داد. شاه طی ملاقاتهای خصوصی اش با جانسون، مسئله قطع کمک نظامی را پذیرفت. یک ماه بعد، ایران سیاست مستقل تر خارجی خود را با آگاه ساختن اتحاد شوروی مبنی بر اینکه اجازه استقرار پایگاه موشکی خارجی در خاک خود را نخواهد داد، آغاز کرد.(1) وزارت دفاع آمریکا بر فشارهای خود برای کسب اختیارات قضایی انحصاری ادامه داد، گویی که هیچ موضوع دیگری بین ایران و ایالات متحده وجود نداشت. در گزارش تقدیمی به کمیته فرعی اروین در اوت 1962 (مردادماه 1341- م) وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد که ایران در مورد 18 فقره جرم ارتکابی در آن کشور طی سال گذشته از اختیارات قضایی خود به هیچ وجه چشم پوشی نکرده است. تا آن تاریخ، ایران حتی یک مورد چشم پوشی را نیز تضمین نکرده بود. مقامات آمریکایی بایستی از حساسیت ایرانیان در شرایطی که حق حاکمیت این کشور مطرح باشد، آگاه می بودند، ولی وزارت دفاع آمریکا از تقاضای خود برای «کسب حقوق برون مرزی» کوتاه نمی آمد. از آنجا که توافقنامه ای در بین نبود، فورمن به سناتور اروین گفت: «بعضی از دشواریها خاصه در رابطه با تصادفات ادعایی وسایط نقلیه رخ داده و یک مشکل روحی پیش آورده است.» شاه «انقلاب سفید» خود را در رابطه با اصلاحات اقتصادی و اجتماعی در ژانویه 1963 (دی ماه 1341- م) آغاز کرد و یک رفراندم عمومی، برنامه وی را مورد تصویب قرار داد. این انقلاب به نظر می رسید که پایه قدرت رهبران مذهبی ایران را در چند جبهه مورد تهدید قرار می داد، اصلاحات ارضی بر نقش آنها به عنوان متولیان اراضی وقفی خاتمه می داد. سکولاریسم، نفوذ آنها را در تعلیم و تربیت کاهش داده و تساوی حقوق زنان به نظر می رسید که بشدت با اصول اسلامی در تعارض باشد. در ژوئن (خرداد ماه 1342- م) رشد نارضایتی منجر به انفجار شورش در تهران گردید که شاه از آن به عنوان بهانه ای برای نابود کردن مقاومت آشکار مخالفین سیاسی و مذهبی خود بهره برداری کرد. به همین خاطر، شاه از این بحران بسیار قوی تر از قبل بیرون آمد .(2) انقلاب سفید به پیش رفت، انتخابات برگزار گردید و مجلس در اکتبر سال 1963 (مهر ماه 1342-م)، 29 ماه پس از انحلال آن به وسیله شاه، بازگشایی گردید.


در این حال ایالات متحده به حرکت خود به منظور کسب اختیارات قضایی انحصاری بر نیروهایش در ایران ادامه می داد. در مارس 1963 (اسفندماه 1341- م) وزارت خارجه ایران به


ص: 826




1- رامش سنگه وی ٬ آریامهر: شاه ایران (لندن: مک میلان 1968 ٬ )صفحات 273 تا 278 روح اله رمضانی ٬ ”تحول سیاست آمریکا در خاورمیانه“ ٬ ویرجینیا کوارترلی ریویو ٬1964 ٬ صفحات 363 تا 382 نیویورک تایمز 25 ٬ اوت ٬1962 ص 5 روح اله رمضانی ٬ ”تحول . سیاست خارجی ایران “ ٬ میدل ایست جورنال ٬1970 ٬ ص 4
2- . 2 رمضانی ٬ ”تحول سیاست خارجی ایران “ ٬ص 426

سفارت آمریکا اعلام کرد که امتیازات دیپلماتیک در مورد خارجه است. اگر چه این، اولین روزنه بود ولی یک سال تمام طول کشیده بود تا ایرانیها چنین تصمیمی بگیرند. انسان ممکن است چنین نتیجه بگیرد که اختیارات قضایی انحصاری چیزی نبود که آنها مایل به اعطای آن باشند. در حقیقت، وزارت خارجه ایران پس از ملاحظات اضافی، سفارت آمریکا را مطلع ساخت که تصویب کنوانسیون وین به تنهایی قادر به تعمیم امتیازات دیپلماتیک به مستشاران نظامی آمریکا نیست و یک قانون ویژه مصوب مجلس در این باره مورد نیاز می باشد. وزارت خارجه ایران قول داد که یک بیانیه مناسب به این کنوانسیون ضمیمه کرده و سپس برای تصویب (به مجلس - م) ارائه کند و همچنین پیشنهاد کرد که یادداشت آن وزارتخانه و پاسخ آمریکا به اطلاع قانون گزاران رسانیده شود. سفارت به دقت پاسخ خود را تنظیم کرده و با عبارت ذیل به طور کلی افراد را از قوانین ایران مستثنی کرد: «آن دسته از پرسنل نظامی و غیر نظامی آمریکایی عضو وزارت دفاع آمریکا و بستگانشان که اهل خانه آنها می باشند و بر طبق قراردادهای دو جانبه مربوط به کمک و مشاوره نظامی در ایران حضور دارند». در حالی که این تماسهای دیپلماتیک پیش می رفت، وزارت دفاع آمریکا فشار خود را وارد کرده و به کمیته فرعی اروین اعلام کرد که مشکل روحی در ایران هنوز موجود است، زیرا هیچ نوع توافقنامه وضعیت نیروها در ایران وجود ندارد.


حرکت ایران در راستای تحولات داخلی و فعالیتهای بزرگتر بین المللی در سال 1964 (1343- م) شدت می گرفت. همان طور که پرفسور رمضانی اشاره کرده «تحرکات داخلی و خارجی بر یکدیگر اثر می گذاشت».(1) برای مثال موافقتنامه تجاری ایران - شوروی در سال 1964 (1343- م) که برای اولین بار به آن تجارت یک چارچوب استوار برا گسترش و تنوع داد، تأکیدی بر استقلال هر چه بیشتر در سیاست خارجی ایران و کمک به اقتصاد داخلی ایران بود. در همان سال سازمان همکاری منطقه ای برای توسعه سه کشور مسلمان غیر عرب خاورمیانه را در تلاشی برای اجرای طرحهای مدرن سازی خود به هم پیوند داد که تأکیدی سمبولیک بر تمایل آنها برای آزادی بیشتر از غرب و خصوصا از ایالات متحده محسوب می گردید. این قدمها صرفا مقدمات جهش ایران بود. طی سه سال بعد، شورویها یک کارخانه ذوب آهن در اصفهان ساختند، شرکتی آمریکایی یک کارخانه شیمیایی در بندر شاهپور احداث کرد و یک پروژه مدرن سازی در بندر بوشهر در دست ساختمان بود. درآمدهای نفتی طی موافقتنامه ای جدید با کنسرسیوم بین المللی نفت که شرکت ملی نفت ایران را اداره می کرد، افزایش یافت. در سال 1967 (1346- م) یعنی سالی که تولید ناخالص ملی ایران به 5/11 درصد رشد دست یافت، مراسم تاجگذاری شاه، اعتماد به نفس رژیم و رشد قدرت ملی را نمایان می ساخت.(2) ایران در سال 1964 (1343 - م) در حال احساس این ایران در سال 1964 (1343- م) در حال احساس این حال احساس این اطمینان بود.


رسیدن لیندون جانسون به پست ریاست جمهوری در نوامبر 1963 (آبان 1342- م) منجر به تغییر فاحش سیاست آمریکا در قبال ایران گردید. کمتر از دو ماه بعد از روی کار آمدن جانسون، وی «سرجنت شریور»، رئیس سپاه صلح آمریکا را برای تسلیم پیامی به شاه، به ایران فرستاد. جالب


ص: 827




1- 1 رمضانی ٬ ”تحول سیاست خارجی ایران “ ٬ صفحات 433 تا 4
2- پیترآوری ٬ ”ایران در سالهای 1964 تا 1968 : حالت اطمینان فزاینده“ ٬ نشریه جهان امروز ٬ شماره٬ صفحات 453 تا 466 (1968)

اینکه، شاه نیازی به دعوت از فرستاده ریاست جمهوری نداشت، همان گونه که با «آورل هریمن» در سه سال پیش از آن، دیدار کرد. در ژوئن 1964 (خرداد 1343- م) شاه طی سفری به ایالات متحده که به عنوان سفری خصوصی و فرهنگی توصیف گردید، با رئیس جمهور و وزیر خارجه ملاقات نمود.


جانسون از شاه به عنوان «پادشاه اصلاح گر قرن بیستم» یاد کرد. احتمالاً در این ملاقات بود که رئیس جمهور موافقت نمود یک اعتبار 200 میلیون دلاری را برای فروش تسلیحات نظامی به ایران اعطاء کند تا این کشور قدرت نظامی خود را علیه تهدیدات جدی در طول مرزهای جنوبی در خلیج فارس و مرزهای غربی با عراق تقویت نماید.(1) رئیس جمهور نه تنها یک بار سیاست آمریکا در کمک به ایران را عوض کرد، بلکه وزارت دفاع آمریکا نیز همزمان و یکباره به فشار خود برای کسب اختیارات قضایی انحصاری بر پرسنل خود در ایران، خاتمه داد. برای اولین بار پس از سال 1959 (1338- م) در گزارش وزارت دفاع به کمیته فرعی اروین، از ایران به عنوان منطقه ای مشکل آفرین یاد نشد. این دو تحول در کنار یکدیگر بیانگر این موضوع بودند که 200 میلیون دلار، قیمت شاه برای اعطای امتیازات دیپلماتیک به جامعه نظامی آمریکا بود.(2) وزارت دفاع آمریکا به این دلیل اعمال فشار خود را قطع کرد که به نظر می رسید به هدفش رسیده باشد. تنها چیزی که باقی می ماند، تصویب پارلمان ایران بود که انتظار نمی رفت شاه را نقض نماید.


در 13 اکتبر 1964 (21 مهر 1343- م) مجلس شورای ملی ایران، تعمیم امتیازات دیپلماتیک به مستشاران نظامی آمریکایی را با گنجاندن آنها در زمره کارکنان اداری و فنی سفارت تحت کنوانسیون وین تصویب کرد. 61 تن از 200 نفر نماینده علیه این اقدام رأی دادند که نشانه مهم عدم تصویب از سوی آن گروه معمولاً آرام بود. بعضی از مخالفین بحث می کردند که ایران تحت قیمومیت ایالات متحده قرار خواهد گرفت، در حالی که دیگران بر موضوع «اهانت به غرور ایرانی» تأکید داشتند. یک نماینده مشخصا اشاره کرد که «یک شاگرد مکانیک خارجی» از امتیازات مشابه سفرای ایران بهره مند خواهد شد. (در واقع تعدادی از پرسنل پشتیبانی آمریکایی از قبیل رانندگان کامیون، مکانیکها و شاگردان آنها در ایران کار می کردند). حسنعلی منصور، نخست وزیر، پاسخ داد که این قانون فقط پرسنل نظامی را در حال انجام وظیفه از پیگرد جنایی مستثنی می کند. در واقع ماده 37 کنوانسیون وین مصونیت از پیگرد جنایی را به بستگان کارکنان اداری و فنی نیز اعطاء می کرد. این مقامات همچنین از پیگرد مدنی در صورت ارتکاب جرم در حین انجام وظیفه مصون بودند. سخنگویی به یک خبرنگار گفت که از نظر آمریکا مصونیت از حوزه قضائی ایران در واقع از ماده 37 پیروی می کند .(3)


ص: 828




1- نیویورک تایمز 16 ٬ ژانویه ٬1964 ص 3 5 ژوئن ٬1964 ص 3 6 ژوئن ٬1964 ص 3 و ئی 10 .باین ٬ سلطنت ایرانی در حال تحول: مصاحبه هایی با پادشاهی که حکومتش سنتی و هدفش مدرن سازی است(نیویورک: اداره دانشگاههای آمریکایی 1968 ٬ ) صفحات 215 و .221
2- ئی 10 .باین هر دو موضوع ”تغییر سریع در سیاست آمریکا“ و ”اعطای حقوق برون مرزی“ را توضیح داده ولی آنها را به طور مشخص به هم ربط نداده است. در عوض٬ او ”اعطای حقوق برون مرزی“ را ”جوابی دیرتر از موقع“ به کمکهای نظامی اولیه آمریکا می داند. رجوع کنید به . ”سلطنت ایران در حال تحول“ ٬ صفحات 221٬215 ٬204
3- کریسچن ساینس مانیتور 20 ٬ نوامبر ٬1964 ص 4 برای متن ماده 37 رجوع کنید به سر معاهدات سازمان ملل ٬ جلد 500(1964)116.

تبادل یادداشتها در 9 دسامبر 1964 (18 آذر1343- م) معامله را تکمیل نمود. وزارت خارجه ایران نسخه ای از قانون جدید ایران را به سفارت ارسال کرد که در آن چنین آمده بود:


«با توجه به لایحه 18/2291/2157- 25/11/1342 دولت و ضمائم آن که در تاریخ 21/11/42 به مجلس سنا تقدیم شده به دولت اجازه داده می شود که رئیس و اعضای هیئتهای مستشاری نظامی ایالات متحده را در ایران که به موجب موافقتنامه های مربوط در استخدام دولت شاهنشاهی می باشند از مصونیتها و معافیتهای شامل کارمندان اداری و فنی موصوف در بند (و) ماده اول قرارداد وین که در تاریخ هیجدهم آوریل 1961 مطابق بیست و نهم فروردین ماه 1340 به امضاء رسیده است، می باشد، برخوردار نماید.» سفارت آمریکا در پاسخ، بی جهت قول داد تا تقاضای ایران را برای لغو مصونیت «در مواردی که شامل جرایم شنیع و سایر اعمال جنایت کارانه و سزاوار مجازات باشد»، مورد بررسی قرار دهد. هیچ اشاره مشخصی از سوی طرفین به بستگان آمریکاییان وجود نداشت، ولی در عمل آنها از مصونیتهای مشابه همانند کفیلهای خود، بهره مند شدند.(1) ایران تصویب کنوانسیون وین را در 3 فوریه 1965 (14 بهمن 1343- م) رسما اعلام کرد. در ژوئن آن سال (خرداد 1344- م) بنجامین فورمن با خشنودی به سناتور اروین گفت که پرسنل آمریکا از پیگرد کلیه جرایم جنایی و مدنی که در حین انجام وظیفه مرتکب شوند، مصونیت یافته اند. حداقل در جلسه علنی، هیچ بحثی از عدم تمایل مجلس ایران برای اعطای امتیازات جدید، به میان نیامد.


فورمن توضیح داد که عبارات (این قانون - م) برای ایالات متحده خیلی مطلوب است، زیرا پرسنل آمریکایی در حال کمک به ایران هستند. یک سال بعد، پنتاگون دوباره خرسندی خود را از توافق جدید مورد تأکید قرار داد. از سال 1966 (1345- م)به بعد، نام ایران از اظهارات شاهدان و گزارشهای کتبی ناپدید گردید.(2) شواهد ذهنی نشان می دهد که وزارت خارجه آمریکا بر خلاف وزارت دفاع متوجه بود که ایرانیان، اختیارات قضایی انحصاری را با کاپیتولاسیون یکسان خواهند دانست. در سال 1960، همانطور که در ابتداء ذکر شد، خبرنگار نیویورک تایمز، اطلاعات مربوط به سابقه موضوع را از سفارت آمریکا دریافت کرده بود. تأخیر وزارت خارجه ایران برخوردار نماید.» سفارت آمریکا در پاسخ، بی جهت قول داد تا تقاضای ایران را برای لغو مصونیت «در مواردی که شامل جرائم شنیع و سایر اعمال جنایت کارانه و برخوردار نماید.» سفارت آمریکا در پاسخ، بی جهت قول داد تا تقاضای ایران را برای لغو مصونیت «در مواردی که شامل جرائم شنیع و سایر اعمال جنایت کارانه و در پاسخ گفتن به درخواست اولیه سفارت آمریکا، قطعا نشانه ای از سکوت بود. با این حال سفارت به پیگیری خود ادامه داد زیرا فشار وزارت دفاع بر


ص: 829




1- این نتیجهگیری براساس مشاهدات شخصی نگارنده در خلال اقامت دو ساله اش در ایران می باشد. کلیه بستگان پرسنل وزارت دفاع آمریکا ٬ یک نوع کارت شناسایی زرد رنگ به نام ”کارت مصونیت“ در اختیار داشتند که با کارتهای کفیلهای آنها یکسان بود. این کارتها به زبان فارسی و شامل عکس صاحب کارت بود. در میان جامعه نظامی آمریکا در ایران هیچ شک و شبهه ای وجود نداشت که بستگان پرسنل آمریکایی از همان امتیازات کفیلهای خود بهره مند می باشند.
2- . 2 بولتن وزارت امور خارجه آمریکا 29 ٬ مارس ٬1965 ص 477

وزارت خارجه به حدی شدید بود که وزارت خارجه توان مقاومت را از دست داد. نتیجه عدم تمایل ایران این شد که در مجلس ایران جار و جنجالهایی به پا گردید.


بخش سوم حقوق برون مرزی آمریکا در ایران، نتیجه مذاکرات پایاپای در مقطع سالهای دهه 1960 (دهه 1340- م)بود. تا اوائل دهه 1970، حقوق برون مرزی به قوت خود باقی ماند، ولیکن ایران و ایالات متحده به سوی روابط جدیدی پیش می رفتند. مدرن سازی ایران یک قدرت از پیش مسلط منطقه ای به وجود آورده و در همان حال، آمریکا در حال خلاص کردن خود از نقش ژاندارمی جهان بود. دکترین نیکسون و درک وی از قدرت ایران، در واشنگتن این احساس را به وجود آورد که توانایی ایران برای تضمین ثبات در سراسر سواحل خلیج فارس می توانست به منافع آمریکا و ایران کمک کند. تلقی تغییر یافته آمریکا نسبت به خرید تسلیحات بسیار پیشرفته از سوی ایران نمایانگر این تغییر دیدگاه می باشد که در آن، ایران به عنوان یک نیروی فعال تر در سیاستهای جهانی نسبت به سابق مورد پذیرش واقع شده است.


بخشی از تلقی جدید آمریکا، پاسخی به قدرت اقتصادی و نظامی ایران است. تسلط ایران بر منطقه خلیج فارس تام و تمام می باشد. این کشور از لحاظ جمعیت و تولید ناخالص ملی از همسایگانش بسیار جلو افتاده است. نیروی زمینی، دریایی و هوایی این کشور بزرگتر و مجهزتر می باشند .(1) اگر چه قدرت آمریکا همچنان به عنوان بازدارنده نهایی در مقابل شوروی، ضروری است ولی ایران به تنهایی می تواند یک حمله متعارف را از جانب هر کشوری در منطقه خلیج فارس، دفع کند. به رسمیت شناختن دستاوردهای ایران از طرف واشنگتن را در اقداماتی مانند بازدید نیکسون از ایران پس از ملاقات سران در مسکو در سال 1972(1351- م)، انتصاب یک سفیر توانا و جدید در ایران به نام «ریچارد هلمز» و تعیین ایران به جای کانادا در کمیته متارکه جنگ در ویتنام، می توان مشاهده کرد.


دکترین نیکسون همچنین باعث تغییر طرز تفکر آمریکا درباره ایران شده است. در حالی که آمریکا در جستجوی قدرتهای منطقه ای برای محدود کردن تشنجات منطقه ای است، برتری قدرت ایران و سابقه دوستی طولانی با ایالات متحده، آن کشور را به عنوان یک انتخاب آشکار در خلیج فارس مطرح می سازد. منافع ایران به طرز مهمی با منافع آمریکا همسان است: ثبات در خلیج فارس، احتمال بی ثباتی در ایران را کاهش داده و امنیت تأمین نفت از خلیج را برای ایالات متحده و نیز سایر کشورهای غربی و ژاپن را میسر می سازد.


در این زمینه تغییر یافته به نظر می رسد «حقوق برون مرزی» جامعه نظامی آمریکا با تلقی جدید آمریکا نسبت به ایران در تعارض باشد. انتخاب در اینجا عبارت است از حفظ توازن بین حساسیت ایران نسبت به حق حاکمیت خود و تمایل وزارت دفاع آمریکا برای محافظت پرسنل آمریکایی از محاکمات جنایی به خاطر تصادفات رانندگی، پیمانی مانند موافقتنامه وضعیت نیروها در ناتو ممکن است یک راه حل باشد. این می تواند استقلال ملی ایران را با جایگزین کردن اختیارات قضایی برابر «ایران - آمریکا» به جای اختیارات قضایی انحصاری آمریکا، به رسمیت بشناسد. با این حال، این راه


ص: 830




1- برای اطلاعات بیشتر ٬ رجوع کنید به رمضانی ٬ ”خلیج فارس: نقش ایران“.

حل ممکن است تصادفات ترافیکی در خارج از حین انجام وظیفه را پتحت پیگرد جنایی ایران قرار دهد. با توجه به این مشکلات به نظر می رسد که سه مورد جایگزین وجود داشته باشد: اول، ایران به طور کلی پیگرد جنایی در مورد تصادفات رانندگی را به موارد «بی مبالاتی» مانند رانندگی در حالت مستی و یا بی توجهی عمدی کاهش دهد. دوم، ایران و ایالات متحده توافق کنند تا به ایالات متحده حق رسیدگی اولیه قضایی در موارد مربوط به تصادفات رانندگی اعطاء شود. سوم، پرسنل نظامی آمریکا فقط در مواقع انجام وظیفه، اجازه رانندگی داشته باشند.




منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 7 - کتاب 7 - صفحه 816
تصاویر سند
سند قبلی سند بعدی
(ZSU S) (اف (رادیوی) MX (سلاح) Wild Weasel . هلیکوپترهای توپدار MI 1 07 1 شکاری 1 میراژ 106 میلیمتری و تفنگهای تک تیرانداز 109 ای.1.بی. 110 ای2 110  12 14 118 118 ای 1 (6 تن) 119 122 130 130 مصری 130 و 155 میلیمتری 130 و اف 14 F 14 و AH1J 14 و اف 14 کشتی نفتکش 14) 151 ای 16 ای 2 3 15 151 و ام 152 و ام 16 و F 16/بي  4 16 17 18 19 141 151 152 154 160 18 L. 197  4 1J 2 هواپیمای دربست 20 21 21 عراق 21 و سوخو 23 23 ZSU 23 ب  24 24) 25 27 29 3 «بزرگ» 3 آلمانی 3 اتوماتیک 3 ای 3 فروند قایق گشتی نیروی دریایی 3) 30 31 فروند F 34 36 37 39 350 353 353 (5/3 تن)  3A) 3اف 3سی 4 24 تاگرفیش 4 آمریکایی 4 اي 4 ای 4 ای.اس 4 سی 4 و اف 4 و سی 4 و ویلدویزل 4) 400 کلاشینکف 40  444 ناوچه کشتی ساحلی و رودخانه ای 46 47 48 4E 4M 4ها 5 5 C 5 الف به اف 5 ایران 5 و سی 5 کادیلاک 50 واگن خط آهن 53دی 54 54 ای 55 548 550 563  565 کلاس TANG (2) 566 کلاس TANG 5A و 234 6 6 (میگ 19 روسی ساخت چین) 6 (میگ 19) 6 12 7 60 60ای.1 62 62 کشتی باربری 7 آمریکایی 7 روسی 7 هلی کوپتر MI 72 ساخت شوروی 75 میلیمتری 8 72 79 707 747 7F  82 میلیمتری 825  9 84 86 825 9 هواپیمای باری 95 روسی 993 993. 993  A A و 20 نقلیه باری AAA هدایت شونده AHJ (کبرا) AK AK4 روسی و هفت تیر AN ANدریایی (CUB) APC و کامیون APCS ATF) AVCO (یک شرکت آمریکایی) BM BRDM C C آمریکا CG Class) DC ECCM ECM هوابرد F F و 15 FMS FRIGATE FRIGATE های لوپوی ایتالیاییفانتوم اف HOLL II IL IL (می) Ibex KC LDA M MAX MI MIتدارکات درمانی MPG MX 2 350 N NRC NTDS سبک وزن PDX PEACE LOG POUCHED Pشناسایی گشتی نیروی دریایی RSO SS SU SW T TAS TR TU TURRET TUشوروی YAK YAK و 26 ZCM ZSU f 14  آر.اف  اف  اي.ال.كيو  اي.سي.ام  اژدر ام.کی  اژدر امكي  بريج لاونچر   توپ 20 م.م./ ام  جیپ  رادارهای سیار  زیردریایی  موشک «آکوستیک» «اسکاد» SKUD «تانک زرهپوش» «در سرایدکو» «دوپلر نبضی» «رد آی» [چشم قرمز] «شاپرل » «شفریر» «لانچر» «لوز» جَدّ «گابریل» «ماشین ها» «ماوریک» «هارپون» «پلوتو» «کریستین مارسک» «کریستین میرسک» «کوبیسم» «کیوسک تلفن» «یک تخته قرائتی» آ آب آجر آذوقه آر. پی. جی آر.جی.ام آر.پ.جی. تفنگ آر.پی. جی آر.پی.جی 7 آر.پی.جی. 7 آرامکو آرپی جی 7 آسوشیتدپرس آلات و ابزار دستی مکانیکی آماد آی آماد هلیکوپتر 1 آمبولانس آمبولانس نظامی آمبولانس ها آنتن های مخابراتی آهن آواکس آي آپولوی 11 آپولوی 13 آکا آی ابزارآلات نفتی اتوبوس اتوبوس انگلیسی اتوبوس ها اتوبوس های ایرانی اتوبوس های شهری اتوبوس های مدرسه اتوبوس های مدرسه آمریکایی اتوبوس های هیئت مستشاری اتوبوس هوایی اتومبیل اتومبیل (بلیزر) اتومبیل جدید ولگا اتومبیل شورلت اتومبیل ها اتومبیل ها و هلیکوپترهای پلیس اتومبیل های ساخت ایران اتومبیل های ساخت خارج اتومبیل های سفارت اتومبیل های سواری اتومبیل های سواری و جیب اتومبیل ولگا اتومبیل پلیس اتومبیلها اتومبیلهای اتومبیلی اتوموبیل اجاق اجاقهای خوراک پزی دستی اداره پست ادوات نظامی سوار بر کامیون ادیویی ضد شاه از عراق و باکو روسیه ارابه های مسلح جنگی ارتباط تلفنی ارتباط رادیویی ارتباطات الکتریکی ارتباطات رادیویی ارتباطات راه آهن ارتش اردنانس ارز اس اس.اس.563 اس.ام اس.پی. هویتزر 155م.م. ام اس.پی. هویتزر 203 م.م. ام اسب استاندارد استخلاص لوازم یدکی استنسیل اسلحه اسلحه آ اسلحه اتوماتیک اسلحه رولور اسلحه قاچاق اسلحه مگنوم 357 اسلحه ها اسلحه های آمریکایی اسلحه های اتوماتیک اسلحه های خودکار اسلحه و مهمات اسلحه ژ اسلحه کمری اسلحه کمری 9 میلی متری اسلحه کمری و تفنگ اسلحه کمری کالیبر بزرگ اسلحه گرم اسلحه. اسناد اسپارو اسپراونس  اسکادران 4 F اسکادران 707 اسکادران اف اسکادران جت بمب افکن شکاری اسکادران میگ 25 اسکادران های عملیاتی اسکورت کلاس ووسپر اسکی اسید پیکریک اسیلوسکوپ اشعه ایکس اشک آور و تفنگ اعلامیه ها اعلامیه‌ اف اف 16 اف ـ 14 اف چهارده اف) اف14 اف5 ال ام ام لهستانی ام.كي املاک انبار تسلیحات انرژی اتمی انرژی خورشید انرژی خورشیدی انواع دستگاه های رمزی آمریکا انواع سلاحهای ضدهوایی انگور ترش او جنگ افزار مین اي.آي.ام اژدر اژدر آلمانی SUT اژدر ام.كي اژدر امكي اژدر بریتانیایی ام اژدرهای MK اژدرهای ام.کی اژدرهای شماره ۴۸ اژدرهای ضد زیردریایی اکس.ام.آی.ان ای ای.آی.ام ای.دی.اس ایران ایر ایرفلوت از مسکو به تهران ایرگرام ایستگاه رادیویی ایستگاه ماهواره زمینی ایستگاه ماهواره های زمینی ایستگاه مکروویو باتوم باتوم های چوبی باروت بازوکا باطری باطری سیستم موشکی هاوک باطری شارژ باطری ماشین باطوم بال بلبرینگ بال جنگنده (WING FIGHTER [O] ST) ببر و پلنگ برق برنامه های صدای آمریکا برنج بروشور بشقاب های ماهواره بشکه بشکه نفت بل اینترنشنال بلندگو بلندگوی 9 اینچی بلیط بمب بمب آتش زا بمب اتمی بمب افکن بمب افکن دوربرد بمب افکن میان برد بمب افکنهای بک فایر بمب دستی بمب لوله ای بمب لوله ای (سه راهی) بمب ناپالم بمب نوترونی بمب ها بمب های آتش بمب های آتش زا بمب های آتشزا بمب های خوشه ای بمب های دست ساز بمب های هدایت شونده با لیزر بمب های هدایت شونده بوسیله لیزر و موشک های هدایت شونده بوسیله تلویزیون بمب های هدایت شونده لیزری بمب گذاری بنای یادبود شهیاد بنزین به عمل آورنده سریع FOTORITE مدل D1494 بوئینگ بوئینگ 747 بوئینگ AMST بولدوزر بی بی بی سی بی سیم بی سیم دستی بی سیم ها بی سیم های دستی بی سیم پی ئی بی.بی.سی بیسیم بیسیم های دستی بیسیمها بیل بیوک سدان 1942 بیوک قرمزش تأسیسات رادار و مخابرات تأسیسات نظامی آمریکا تأسیسات نفتی فلات قاره ایران تأمینات چینی الاصل تانک تانک 135 تانک 47M تانک SHERIDAN تانک T تانک ایرانی تانک بزرگ تی تانک بهبود یافته چیفتن تانک تی تانک مرکاوا تانک ها تانک ها و سایر سلاح های آمریکایی تانک های 60 تانک های M تانک های «چیفتن» تانک های آلمانی تانک های ام تانک های تی تانک های روسی تانک های شرایدن تانک های لئوپارد تانک های متوسط تی تانک های پاکستانی تانک های چیفتن تانک های چیفتن انگلیسی تانک و دیگر تجهیزات دفاعی تانک و زره پوش تانک و سلاح ها تانک و نفربر تانک ویجایانتای انگلیسی تانک چیفتن تانک چیفتن متوسط تانک چیفتن و APC تانک چیفتنی تانکر تانکر استراتژیک کی.سی تانکرها تانکرهای حامل نفت تانکرهای نفت کش تانکرهای نفتی تانکها تانکهای 62 تانکهای ام تانکهای تی تانکهای میانبرد تاو تاکسی تایرهای اف تایمز تبلیغات تبلیغات عمومی تجاری و صید مروارید تجهیزات CBR تجهیزات FMS نظامی تجهیزات ICA تجهیزات TAOSAT تجهیزات آتش نشانی تجهیزات آمریکائی تجهیزات آمریکایی تجهیزات ارتباطی تجهیزات استراق سمع تجهیزات الکترونیکی تجهیزات امنیتی تجهیزات انرژی خورشیدی تجهیزات برقی تجهیزات تدارکاتی دریایی تجهیزات تدارکاتی ساحلی تجهیزات جدید نظامی اروپایی تجهیزات حمل و نقل تجهیزات درمانی آمریکا تجهیزات دریایی تجهیزات رآکتور تجهیزات رادارهای دریایی تجهیزات رادیو تجهیزات رادیویی تجهیزات روسی تجهیزات ساخت آمریکا تجهیزات سفارت تجهیزات ش.م.ر تجهیزات ش.م.ر. تجهیزات عکسبرداری تجهیزات غیر ضروری نظامی تجهیزات فرستنده تجهیزات فنی تجهیزات مخابراتی تجهیزات مخصوص درون چاه های نفتی تجهیزات نظامی تجهیزات نظامی آمریکا تجهیزات نظامی آمریکایی تجهیزات نظامی ٬ مهمات ٬ قطعات یدکی ٬ لوازم لجستیکی تجهیزات نمک زدایی تجهیزات نیروهای زمینی تجهیزات هیدرولیک تجهیزات پشتیبانی زمینی تجهیزات پشتیبانی زمینی (جی.اس.ای) تجهیزات پل سازی تجهیزات پیچیده نظامی تجیهزات آمریکائی تخم مرغ تدارکاتی (لجستیکی) نظامی تراکتور تراکتور رومانیانی تراکتور مسی فرگوسن تراکتورهای کشاورزی ترموستات ها تريلر ام تريلر ام تری نیترو تولوئن (تی.ان.تی) تریبون تبلیغاتی تریلر تریلرهای ام11 تریلی تریلی های حمل تانک تسلیحات تسلیحات اتمی تسلیحات انفجاری اتمی تسلیحات تشعشعی تسلیحات دریائی اتومات تسلیحات روسی تسلیحات مدرن تسلیحات نظامی تسلیحات هسته ای تسلیحات و تجهیزات نظامی تسهیلات لجستیکی تسهیلات هوایی و دریایی تشک لوازم شخصی تفنگ تفنگ اتوماتیک تفنگ ام تفنگ تهاجمی AKM تفنگ ده گلوله ای انگلیسی تفنگ شکاری تفنگ ضدهوایی خود کششی تفنگ های 130 میلیمتری تفنگ های 47 تفنگ های آمریکایی تفنگ های اتوماتیک تفنگ های اتوماتیک براونینگ تفنگ های ام تفنگ های ام یک تفنگ های ساچمه ای تفنگ های شکاری پر قدرت تفنگ های طرح لهستانی 47 تفنگ های ژ تفنگ های کالیبر 45% (ام تفنگ ژ تفنگهای 175 میلیمتری تفنگهای آمریکایی ام تفنگهای اتوماتیک کلاشینکف تفنگهای بدون عقب نشینی 73 میلیمتری تفنگهای ضدهوایی تفنگهای کلاشینکف 47 تلفن تلفن محرمانه تلفن های GTE الکترونیکی ساخت آمریکا تلفن. تلفنها تلفنی تله تایپ تلویزیون تلویزیون مدار بسته تلویزیون ملی تلویزیون ملی ایران تلویزیون ها تلویزیون پاناسونیک تلویزیونی تلکس تلکس نامه تلگراف تلگرافها تلگرافی تلگرام تلگرام هوایی تماس تماس تلفنی تمبر پستی تنباکو تنیس تهران تهران ژورنال توت فرنگی توربین توربین ها توزیع نامه‌ توپ توپ 155 میلیمتری هوویتزر توپ 20 میلیمتری توپ 30 میلیمتری «ای. ام. اس. دی» توپ 8 اینچی هویتزر M110 توپ خودکششی توپ ضد هوایی توپ ضد هوایی 23/4 توپ ضد هوایی خود کششی 4 توپ ضدهوایی توپ ضدهوایی 57 میلی متری اس توپ ضدهوایی امرسون امراد توپ ضدهوایی وُلکان توپ های 155 میلی متری توپ های 175 م.م. توپ های 76 میلیمتری توپ های خود کششی ضدهوایی توپ های خودکششی توپ های زمین به هوا توپ های ضد هوایی توپ های ضد هوایی و رادارها توپ های ضدهوایی توپ های عظیم الجثه توپ های هویتزر 122 میلی متری 30 توپ های پدافند روسی توپ و تانک و مهمات توپخانه توپخانه سبک توپخانه سنگین توپخانه های سبک چتردار توپخانه های ضد هوایی توپخانه هویتزر 155 میلی متری قابل تحرک توپخانه هویتزر 8 میلی متری قابل تحرک توپهای سبک توپهای کششی 105 تپانچه تپانچه خودکار 9 میلیمتری 63 تپانچه سفید تپانچه های اتوماتیک 9 میلیمتری براونینگ تپانچه های اسپانیایی آسترا تپانچه های خودکار 9 میلیمتری 63 تپانچه های نیمه اتوماتیک تپانچه های کالیبر 38 جت جت F جت آموزشی ال جت آموزشی یو جت اف جت باری دور برد 76 جت بمب افکن آلفا جت بوئینگ 747 جت جنگنده جت جنگنده اف4 جت جنگنده بمب افکن جت جنگنده عراقی جت ملخدار جت میگ جت های آلفای فرانسوی جت های جنگنده جت های جنگنده عراق جت های جنگنده عراقی جت های جنگنده میگ جت های جنگنده نیروی هوایی ایران جت های عراقی جت های میراژ جت های نیروی هوایی جتهای جنگنده جرثقیل های بندری جزوات جزوه جنرال الکتریک جنگ افزار جنگ افزارهای رادیولوژیکی جنگ افزارهای شیمیایی و بیولوژیکی جنگده های فانتوم آمریکایی جنگنده «کفیر» جنگنده آلفا جت جنگنده اف جنگنده تاکتیکی اف جنگنده ها و بمب افکن های عراق جنگنده های F/16 جنگنده های اف جنگنده های اف پانزده جنگنده های تاکتیکی اف جنگنده های جاگوار انگلیسی جنگنده های شوروی جنگنده های عراقی جنگنده های فانتوم جنگنده های میگ جنگنده های پیشرفته میگ 23 جنگنده پیشرفته میگ 21 جهیزات نظامی آمریکا جوجه جيپ ام جیپ جیپ ام جیپ ها جیپ های AMC جیپ های ام جیپ های مخصوص حزب فداییان حشیش حفاظ فضادار حمل و نقل (کشتیرانی) خاک نشین خاکی خبرنامه خبرگزاری خبرگزاری فرانسه خدمات پستی خزر خشخاش خط آهن خط لوله خط لوله 20 اینچی خط لوله ایگات خط لوله نفت خط لوله نفتی خط لوله گازی و نفتی خط هوایی خطوط آهن خطوط با سیم خطوط تلفن خطوط لوله نفتی خطوط لوله و ترمینال های بارگیری خطوط لوله گاز خطوط هوایی خمپاره خمپاره 82 خمپاره انداز خمپاره انداز 155 میلیمتری خمپاره اندازهای 155 میلیمتری خمپاره اندازهای 60 میلیمتری 81 میلیمتری خمپاره و مسلسل سبک خودرو زرهی خودرو مرسدس بنز خودروهای 1/4 تنی M151 خودروهای M151A2 خودروهای M578 RECOVERY خودروهای ام خودروهای مسلح خودروهای نظامی خودروهای نظامی ام خودروی شورولت خودروی پلیس خوراکی دارو (مواد مخدر) دبلیو دراگن درخت درهای آهنی دستگاه Cargo Carrier ام دستگاه Heattreat دستگاه آزمایش فشار زیر دریایی های روسی دستگاه استریو سانیو دستگاه جیپ دستگاه حروف خوان چشمی دستگاه حمل دریایی ام دستگاه دروغ سنج دستگاه رادیو اکتیو دستگاه فلزیاب دستگاه مومی (استنسیل) دستگاه های Electronic Countermesures دستگاه های استراق سمع دستگاه های بی سیم SSB دستگاه های حفاری دستگاه های خنک کننده هوا دستگاه های رادیویی دستگاه های مادون قرمز دستگاه های نمک زدا دستگاه های نمک زدایی دستگاه های ویدیو دستگاه های پلی کپی دستگاه ورزش اسکی روی آب دستگاه پی آر دستگاه پیچیده ماکروویو دستگاه چاپ نگاتیو دستگاه گیرنده دستگاههای انفجار دستگاههای رادیویی و بهره برداری از کدهای ارتباطاتی دلار دو قایق گشتی هیدروفویل TURYکلاسASW دو هواپیمای 727 دو هواپیمای 737 دو یخچال برقی دوربین دوربین دید در شب مادون قرمز دوربین عکاسی دوربین ها و تجهیزات الکترونیکی دوچرخه دوچرخه ها دکل نفتی دی.سی دینامیت ذوب آهن رآکتور رآکتور 1200 مگاواتی رآکتور اتمی 70 مگاواتی رآکتورهای اتمی رأکتور اتمی رابط های ماهواره زمینی رادار رادار تبریز رادار حرارتی 360 درجه رادار دوربرد رادار«سونار وی. دی. اس» رادارها رادارهای دفاع هوایی رادارهای دوربرد رادارهای زمینی دوربرد رادارهای زمینی دوربُرد رادارهای پیچیده کامپیوتری فرانسوی راداری به نام 23/4 رادیو رادیو آمریکا رادیو ایران رادیو بی بی سی رادیو بی. بی. سی رادیو بی.بی.سی رادیو ترانزیستوری رادیو تل آویو رادیو تلفنی رادیو تلویزیون رادیو تلویزیون ملی رادیو تلویزیون ملی ایران رادیو تهران رادیو صدای آمریکا رادیو مسکو رادیو و تلویزیون رادیو و تلویزیون ملی ایران رادیو و تلویزیون و مطبوعات رادیو پکن رادیو پیک ایران رادیوها رادیوهای رادیوهای ترانزیستوری رادیوهای جیبی کوچک رادیوهای کمونیستی رادیوی رادیوی مخابراتی MX رادیویی راه آهن راَکتور اتمی راکت راکت های آرپی جی7 راکت و نارنجک راکتور راکتورهای اتمی راکتورهای هسته ای رزم ناو رسانه رسانه های آمریکا رله رنگ روزنامه روزنامه آیندگان روزنامه اطلاعات روزنامه انگلیسی زبان روزنامه رستاخیز روزنامه فرانسوی لوموند روزنامه ها روزنامه واشنگتن پست روزنامه کویتی روزنامه کیهان روزنامه کیهان اینترنشنال روزنامه کیهان بین المللی رولور رویتر ریل پرتاب زره پوش زرهی زمین به هوا زنجیر زيردريايي اس زیر دریایی زیر دریایی آمریکایی زیر دریایی آموزشی زیر دریایی اتمی حامل موشک های بالستیک زیر دریایی تهاجمی موشکی زیر دریایی های آلمانی زیر دریایی های کوچک زیر دریایی کوسه زیراکس زیردریائی زیردریائی های روسی زیردریایی زیردریایی AN کلاس F (دیزل تهاجمی) زیردریایی SS زیردریایی آلمانی کلاس HDW 1300 زیردریایی ها زیردریایی های آلمانی زیردریایی های کلاس TANG زیردریایی کلاس TANG زیردریایی کلاس کوسه زیردریاییهای زیردریایی‌های آلمانی زیو 23 میلیمتری سام ساواک سايدويندر  سایدویندر سدها سرنیزه سفینه های فضایی سلاح سلاح JAOR سلاح «Weasel Wild » سلاح «ای. ام. اس. دی» سلاح اتوماتیک 7/62 سلاح خودکار کلاشینکف سلاح روسی و آمریکایی سلاح ها سلاح های ASW سلاح های آمریکایی سلاح های اتمی سلاح های اتوماتیک سلاح های استراتژیک سلاح های انفرادی سلاح های جدید سلاح های خود کار سلاح های خودکار سلاح های روسی سلاح های سبک سلاح های سبک مجارستانی سلاح های شوروی سلاح های ضد هوایی سلاح های ضدهوایی سلاح های مختلف سلاح های هسته ای سلاح های هوایی سلاح های پیچیده سلاح های چینی سلاح های کنترل کننده جمعیت سلاح های کهنه و متروک سلاح های کوچک سلاح های کوچک تر سلاح های کوچک و مهمات 105 میلی متری سلاح ژ سلاح کمری سلاح یوزی سلاحهای اتوماتیک سلاحهای خودکار سلاحهای دریایی سلاحهای سبک ضدتانک سلاحهای سنگین سلاحهای شیمیایی سلاحهای ضد تانک سلاحهای ضد تانک PGR سلاحهای مدرن سلاحهای نیمه اتوماتیک سلاحهای هسته ای سلاحهای پیشرفته سلاحهای پیچیده سلاحهای کشتار دسته جمعی سنگ سه هواپیمای 747 سه کامیون مهمات سوار زرهی سوخت سفید سوخو 20 و 22 سوخو 7 سوپر نفتکش «ورلد آمباسادور» سوپرتانکر «ورلد امبسدور» سوپرتانکرکریم کلاس KRYM CLASS سکوی موشکی زمین به هوا سی سی. بی. اس سیستم HAWK سیستم LTD سیستم «هایزر» سیستم آماد هلیکوپتر سیستم تانکر استراتژیک کی.سی سیستم تانکرهای سوخت رسانی هوایی سیستم تسلیحاتی سیستم توپ های هویتزر سیستم تی سیستم خطوط ارتباطی,هواپیما سیستم دفاع هوایی عربستان سیستم دفاع هوایی موشک هاوک سیستم لیزری اتلیس 2 سیستم مخابرات تلفن سیستم مخابراتی مدرن سیستم مخابراتی گروه A. سیستم مدادی ( کربنی) سیستم موشکی بحرین سیستم موشکی هاوک سیستم ناوبری هوایی سنتو سیستم های آبیاری سیستم های الکترونیکی سیستم های الکترونیکی داده ها (EDS) سیستم های حرارتی و خنک کننده سیستم های دوربینی سیستم های موشکی دفاع هوایی سام سیستم های موشکی زمین به زمین سیستم های موشکی میلان فرانسوی و موشک های ضد تانک حرارتی سیستم های مولد سیستم های کنترل اسلحه سیستم پیشرفته رابط های رله رادیویی سیستمهای مخابراتی باسیم و بی سیم سیلندر سیم کشی سیمان سیگار شراب شرایک شرشن شرکت هلیکوپتر ایران شش فروند تانکرC 9 J 3 شلنگ آب پاش. شمشیر شناورهای محافظ دریایی شنی تانک ها شورلت شورلت 73 شکاری تاکتیکی شکر شیرهای نفتی صدا خفه کن صدا و سیمای ایران صدای آمریکا صدها دستگاه تانک صفحه گرامافون صنایع (IDRO) صنایع ساختمانی و الکترونیک صنایع فولاد و ذوب آهن صنایع هواپیمایی ایران صندوق های رأی صنعت اسلحه سازی صنعت نفت ضبط تلفنی ضبط صوت ضد تانک ضد زیردریایی هانیان ضد هوایی ضدهوایی طپانچه طیاره عصا عکس غذا فانتوم های F/4(اف فانتوم های اف فانسخه فرانس پرس فرانسوی فراگ روسی فرستنده فرستنده رادیوئی کوچک فرستنده‌های رادیویی فروند هاورکرافت فروند هواپیمای 16 فریگات های لوپوی ایتالیا فلزیاب فولاد فولکس واگن فولکس واگن سبزکمرنگ فونیکس فیلم فیلمها فیوز 40 میلیمتری قایق قایق LCM قایق آبی قایق آتش سریع پشتیبانی قایق اژدرافکن قایق تفریحی فایبر گلاس ساخت ایران قایق تندروی موشک انداز LA COMBATTANTE کلاس کمان قایق تندروی موشک انداز LACOMBATTANTE از کلاس KAMAN قایق توپدار قایق رودپیما قایق موشکی نوع رمضان Ramadan قایق نظامی قایق های LCM قایق های مجهز به سیستم موشک های هدایت شونده قایق های موشک انداز قایق های کوچک قایق های کوچک ساحلی قایق های گشتی LA COMBATANTE قایق های گشتی Zhuk قایق های گشتی انگلیسی قایق های گشتی تندروی فرانسوی LACOMBATTANTE قایق های گشتی موشک انداز قایق های گشتی کلاس LA COMBITANTE قایق گشتی قایق گشتی موشکی نانوچکا (Nanuchka)موشک زمین به زمین 2 قایق گشتی نوع شانگهای قایقهای فرانسوی زودیاک قایقهای گشتی OSAIIمجهز به موشکهای هدایت شونده قرآن قراردادهای مصر و اسرائیل قسمتهای یدکی پیچیده ارتشی قطار قطار باری قطار زیرزمینی قطارهای دیزلی قطعات هلیکوپتر و هواپیما قطعات یدکی قطعات یدکی اف قطعات یدکی هلیکوپتر قطعات یدکی هواپیما قطعات یدکی هواپیماهای اف قوطی های نیترات سدیم قوطی‌های قهوه لابراتوارهای بل لاو لنج ها لندرور لوازم حفاری تونل لوازم میکروسکوپی لوازم یدکی لوازم یدکی خط لوله لوازم یدکی نظامی لوله لوله توپ 175 م.م. لوله های بلند لوله های نفتی لوله یدکی توپ 175 م.م. لوله یدکی توپ 175 میلی متری لوله‌های آتشبار لوکوموتیو لکوموتیوها لکوموتیوهای دیزلی آمریکائی لگرام هوایی لیرز لیموزین لیموزین ضد گلوله لیموزین چایل ماشین ماشین آتش نشانی ماشین آلات ماشین آلات تولیدی ماشین آلات حفاری در آب های عمیق ماشین آلات حفاری نفتی روسی ماشین آلات سنگین برقی ماشین آلات فرآورده های مواد غذایی ماشین آلات و سیستم پیچیده صنعتی و اداری ماشین آلات ژاپنی ماشین آلات کشاورزی ماشین بیوک ماشین تحریر ماشین سیتروئن ماشین فورد قدیمی ماشین نویس ماشین ها ماشین های آ ب پاش ماشین های آب پاش ماشین های بافندگی ماشین های خصوصی ماشین های پلیس ماشین های گشتی ماهواره ماهواره جهانی ارتباطات رادیویی رومانی ماهواره زمینی ماکاروف 9 میلی متری ماکرویو مب افکن شکاری مب های آتش زا مترو مته مجسمه رضاشاه مجلات مجله مجله تایم مجله رنگین کمان محصولات غذایی محموله مهماتی محموله های نظامی آمریکایی مخابرات مخابرات دریایی مدارهای مجتمع مدارک مدل سدان مدل های جدید میگ 21 مر مرسدس بنز مرغ مرکب سری مس مسلسل مسلسل دستی مسلسل سنگین مسلسل های آمریکایی مسلسل های اوزی مسلسل های دستی مسلسل های سبک یوزی مسلسل های نیمه خودکار «پورت سعید» مسلسل های کالیبر 50 مسلسل های کالیبر 50 مسلسلهای متوسط دگتاریف مسلسل و خمپاره مسلسل ژ مسلسل کالیبر 30 مسلسلها مسلسلهای 62/7 میلیمتری گوریانف مسلسلهای دستی سبک مسلسلهای کلاشینکف مسکن مشروبات الکی مصالح مطبوعات مطبوعات آمریکا مطبوعات فرانکلین مطبوعاتی معادن مقالات مقالات مطبوعاتی مقالاتی مقاله منفجر شونده های پیکرات منورهای بلژیکی مهر ورود و خروج فرودگاه مهرآباد مهره مهمات مهمات 120 میلیمتری مهمات تنگستن سوراخ کننده زرهپوش مهمات ضد زرهی مهمات و پشتیبانی مواد آتش زا مواد زائد اتمی مواد مخدر مواد منفجره مواد منفجره پلاستیکی موتور اف موتور دیزل موتور سیکلت موتور لنیکس موتور هلیکوپتر های بل 214 موتورسیکلت موتورسیکلت ها موتورها موتورهای J موتورهای J79 موتورهای «ام. تی. یو» موتورهای آلیسون موتورهای جت توربینی موتورهای جت جنرال الکتریک موتورهای دیزلی موتورهای کوچک توربوجت موتوری موج شکن بندر Marsaxlokk موسیقی موشك موشك استاندارد موشك اسپارو موشك ضد تانك دراگن موشك ضد تانك تاو موشك فونيكس  موشك هارپون موشک موشک (آر. پی. جی) موشک 15 موشک 150 کیلومتری موشک 200 کیلومتری«فلاور» موشک ORELIKONS موشک «HAWK» و «BWKKPUP» موشک «هارپون» موشک آی موشک استاندارد موشک انداز 21 موشک انداز ICBM موشک انداز زمین به هوا موشک انداز فراگ موشک انداز قابل حمل آرپی جی موشک انداز و تفنگهای بدون خان موشک اندازها موشک اندازهای زیردریایی MK موشک اندازهای سام (SAM) موشک اندازهای ضد تانک 35 میلیمتری موشک اندازهای کالیبر 3/5 موشک بالستیک موشک بالستیکی قاره پیما موشک تاو موشک راپیرسام موشک ضد تانک سگر (Sagger) موشک ضد موشک موشک ظفر موشک فرانسوی موشک فونیکس موشک ها موشک هارپون موشک هارپون [اژدر] موشک هاوک پیشرفته موشک های AIM موشک های PAPIER انگلیسی موشک های SHELLELAGH موشک های «دراگن» موشک های «هاوک» و «BIULLPUP» موشک های آی موشک های استینگر موشک های اسپارو موشک های اگزوست موشک های اگزوسه (Exocet) موشک های بالستیک قاره پیما موشک های تاو موشک های تاو AH موشک های دریا به دریا (اژدر) موشک های دستی سام موشک های زمین به زمین موشک های زمین به هوا موشک های زمین به هوای قابل حمل موشک های زمینی موشک های سام موشک های سطح به سطح 14 موشک های ضد تانک سوئینگ فایر Swingfire موشک های ضد تانک فرانسوی موشک های فراگ موشک های فونیکس موشک های فونیکس (ABS) موشک های لنس آمریکایی موشک های لونای روسی موشک های هارپون موشک های هارپون ABM موشک های هاوک موشک های هدایت شونده موشک های هدایت شونده اوزا موشک های هوا به دریا موشک های هوا به هوا موشک های پلاریس آمریکا موشک های پیشرفته هاوک موشک های کروز ضد زیردریایی موشک های کوتاه موشکهای اس اس 20 موشکهای جدید قاره پیما موشکهای زمین به زمین با برد 25 کیلومتر موشکهای سام موشکهای شوروی موشکهای ضد تانک آلمانی کبرا موشکهای ضد موشکهای کلاهک دار موشکهای ضد هوایی هاوک موشکهای ضدتانک بی اس موشکهای قاره پیما موشکهای هاریون موشکهای هاوک موشکهای هدایت شونده موشکهای هوا به هوای (سایدویندر و اسپارو و هوا به زمین) موشکهای پرشینگ موشکهای چند کلاهکه موشکهای کروز مکالمات (memcon) مکالمه تلفنی میراژ میراژ اف میلگرد و فولاد مین مین جمع کن مین روب مین روب ها مین های دریایی مینی بوس مینی کامپیوتر وانگ میوه میکروسکوپ الکترونی میکروفن میکروفن مخفی میکروفون میکروفیش میکروفیلم میگ میگ 19 میگ 21 میگ 23 میگ 23 و سوخو 20 روسی میگ 25 روسی میگ ها میگ های 23 میگ های خارج از رده 15 میگ های روسی میگ های عراقی میگهای 23 نابودکننده (SPRUANCE) ناتیا (Natya) نارنجک نارنجک انداز نارنجک انداز آر. پی. جی. 7 نارنجک اندازها نارنجک دستی نارنجک های تکه تکه شونده ضد تانک نارنجک های دستی نارنجک های گاز اشک آور 100 نارنجک گاز اشک آور نارنجکهای دستی اف نامه نامه هوایی نامه کددار ناو ناو آمریکایی «بارنی». ناو اسکورت ناو ایندیپندنت ناو جنگی ناو جنگی اتمی ناو جنگی دوزیستی ناو جنگی سامپسون آمریکایی ناو حامل موشکهای هدایت شونده دوربرد ناو خدماتی ناو دافع ناو سبک کرویزر ناو سمز (SEMMES) ناو سی.جی ناو مین یاب ناو هواپیمابر ناو هواپیمابر VTDL دارای موشکهای هدایت شونده ناو هواپیمابر آمریکایی فرانکلین روزولت ناو هواپیمابر ایندیپندنت ناو هواپیمابر فرانکلین روزولت ناو هواپیمابر مینسک ناو هواپیمابر کانستلیشن ناو پاسْوَر ناو پشتیبانی ناو پشتیبانی ناوگان ناو کانستلیشن آمریکا ناوشكن سي جي ناوشکن ناوشکن آرتمیز ناوشکن باقیمانده کلاس اسپراونس ناوشکن های اسپراونس ناوشکن های اسپروانس ناوشکن های سی.جی ناوشکن های موشک انداز آمریکایی ناوشکنها ناوشکنهای اسپروونس ناوها ناوهای آمریکایی ناوهای اسپروآلن ناوهای اژدرافکن ناوهای توپدار گشتی ناوهای جنگی ناوهای جنگی گیرینگ ناوهای دریایی انگلیسی ناوهای موشک انداز فرانسوی ناوهای مین جمع کن ناوهای نیروبر ناوهای هواپیما بر و ناوشکن ناوهای گشتی ساحلی ناوهای گیرینگ ناوچه ناوچه آلمانی ناوچه اژدرانداز هوچان ناوچه جنگی تندرو ناوچه سریع السیر ناوچه ضد جنگ افزارهای دوزیستی ناوچه مین یاب ناوچه های KRIVAKI ناوچه های Vosper ناوچه های آلمانی و هلندی ناوچه های اسپروآنس (DD 963) ناوچه های انگلیسی نیروی دریایی ایران ناوچه های رزمی اوزا ناوچه های کشتی ناوچه های گشتی روسی ناوچه های گشتی موشک انداز ناوچه کهنموئی ناوچه گشتی ناوچه گشتی رزمی ناوگان اف ناوگان اقیانوس پیما نشریات نشریات: «قانون تمدن» نشریه نشریه لوموند نشریه منچستر گاردین نشریه هرالد تریبیون نفت نفت خام نفت سفید نفت چراغ نفت کش «ورلد کمندر» نفت. نفتکش نفتکش «الریاض» نفتکش آمریکایی نفتکش ها نفر برهای زرهی نفربر نفربر زرهي 113 نفربر زرهی نفربر زرهی 2 نفربر زرهی پی ام پی 54 نفربرهای زرهی نفربرهای زرهی و توپخانه نقل نفتکش ها نقلیه های زرهی رزمی از نوع BMP نمره اتومبیل نوار نوار کاست نوارها نوارهای ویدئو نوارهای کاست نیرو از نوع 26 نیروگاه اتمی نیروگاه برق نیروی خورشیدی نیروی دریایی نیروی هوایی نیویورک تایمز هارزا هارپون هاورکرافت هاورکرافت و هلیکوپتر هاوك  هاوک هروئین هسته ای هفت تیر هفت تیرهای آدامیگ هفت تیرهای آسترا ساخت اسپانیا هفته نامه هلی کوپتر هلی کوپتر توپدار هلی کوپتر شینوک هلی کوپتر عراقی هلی کوپتر. هلی کوپترها هلی کوپترها قطعات یدکی هلیکوپتر هلی کوپترهای ارتش هلی کوپترهای ایتالیایی هلی کوپترهای دریایی هلی کوپترهای نظامی هلی کوپترهایی هلیکوپتر هلیکوپتر (MI هلیکوپتر 24 هلیکوپتر 24/25 هلیکوپتر 6 هلیکوپتر 8 هلیکوپتر ضدمین آر.ایچ هلیکوپتر لنیکس هلیکوپتر لینکس (Lynx) هلیکوپتر میگ هلیکوپتر پلیس هلیکوپترها هلیکوپترها و هواپیماهای ارتش هلیکوپترهای 1 هلیکوپترهای AH هلیکوپترهای ASW هلیکوپترهای RH53D هلیکوپترهای RH53D؛ هلیکوپترهای بل 214 هلیکوپترهای تهاجمی 8 هلیکوپترهای توپدار هلیکوپترهای توپدار 24 هلیکوپترهای توپدار سی هلیکوپترهای توپدار پیچیده 24 هلیکوپترهای رزمی 24 هلیکوپترهای سی هلیکوپترهای مجهز به موشک ضد زیر دریایی هلیکوپترهای نظامی هلیکوپترهای هوانیروز هلیکوپترهای گشتی هلی‌کوپتر هوابرد هواپيماهاي ايوكس هواپیما هواپیما F3 هواپیما میگ هواپیماها هواپیماها و تجیهزات نظامی آمریکا هواپیماها و کشتی ها هواپیماهای هواپیماهای اف هواپیماهای 14 هواپیماهای 16 هواپیماهای 4 هواپیماهای 65 هواپیماهای 707 هواپیماهای 707 و 747 هواپیماهای 727 هواپیماهای 747 هواپیماهای 747 و 707 هواپیماهای 747 پان آمریکن هواپیماهای 95 هواپیماهای A هواپیماهای F هواپیماهای P هواپیماهای «اوروگان» هواپیماهای آ هواپیماهای آب هواپیماهای آر. اف هواپیماهای آر.اف هواپیماهای آمریکایی هواپیماهای آواکس (E هواپیماهای اسرائیلی هواپیماهای اسکای هاوک هواپیماهای اف هواپیماهای اف4 هواپیماهای افغانی هواپیماهای ای.ام.اس.تی هواپیماهای ایوکس هواپیماهای باربری هواپیماهای باربری دوربرد هواپیماهای باری هواپیماهای باری 40 هواپیماهای بسیار پیشرفته اف هواپیماهای بمب افکن هواپیماهای بوئینگ هواپیماهای تام کت هواپیماهای تام کت اف هواپیماهای ترابری هواپیماهای جت هواپیماهای جنگنده هواپیماهای جنگنده سوریه هواپیماهای جنگنده میگ هواپیماهای جنگی هواپیماهای حامل موشکهای کروز هواپیماهای رادار هواپیماهای روسی هواپیماهای سی هواپیماهای شناسایی هواپیماهای شناسایی تاکتیکی هواپیماهای شناسایی سبک هواپیماهای شکاری مدرن هواپیماهای عراقی هواپیماهای غیرنظامی هواپیماهای فرانسوی هواپیماهای مختص سوخت رسانی هوایی هواپیماهای مراقبتی پ هواپیماهای مسافربری هواپیماهای میگ هواپیماهای نظامی هواپیماهای نظامی آمریکا هواپیماهای هاکرهانتر Hawker Hunter هواپیماهای پان آمریکن هواپیماهای کوچک هواپیماهای کوچکتر باری 141 هواپیماهای گشتی عمان هواپیماهای یو هواپیماهایی اف هواپیمای هواپیمای 126C هواپیمای 12C هواپیمای 130 هواپیمای 141 هواپیمای 38 هواپیمای 5 هواپیمای 747 هواپیمای 747 پان آمریکن هواپیمای ASW پی هواپیمای C هواپیمای C141S هواپیمای F هواپیمای c/130 هواپیمای آر. اف هواپیمای آر.اف هواپیمای آمریکایی هواپیمای آموزشی 22 هواپیمای آموزشی ال هواپیمای اجاره ای ایرباس هواپیمای ارتشی هواپیمای اف هواپیمای ای هواپیمای ایرباس هواپیمای ایرفرانس هواپیمای ایرفلوت مسکو هواپیمای ایلیوشین هواپیمای باربری 130 هواپیمای باری 26 هواپیمای باری 40 هواپیمای باری 76 هواپیمای باری ای.ام.اس.تی./سی هواپیمای باری ترانسال سی هواپیمای باری متوسط آنتونوف هواپیمای بازرگانی هواپیمای بزرگ ترابری هواپیمای بمب افکن و جنگنده هواپیمای بوئینگ 707 هواپیمای بوئینگ آواکس هواپیمای تاکتیکی درجه یک هواپیمای توربین ملخدار هواپیمای تی هواپیمای جت هواپیمای جمبوجت هواپیمای جنگی هواپیمای جنگی اف هواپیمای دارای سیستم هشدار و کنترل هوایی (ایوکس) هواپیمای دربست ارفرانس هواپیمای دربستی 707 پان آمریکن هواپیمای دریایی هاریر هواپیمای دوربرد تی یو هواپیمای دی سی هواپیمای سوخت رسان و باری هواپیمای سی هواپیمای شاهین هواپیمای شناسایی 95 هواپیمای شناسایی RF4E هواپیمای غول آسای C هواپیمای مصری هواپیمای ملخی هواپیمای میان برد تی یو هواپیمای میراژ 1 فرانسوی هواپیمای میگ هواپیمای میگ 21 هواپیمای میگ 23 هواپیمای میگ 32 هواپیمای نظامی 12 هواپیمای هاریر عمودپرواز هواپیمای پرنده آواکس هواپیمای پرواز آیروفلوت هواپیمای پشتیبانی زمینی 10 هواپیمای پی هواپیمای پیشرفته آواکس هواپیمای پیشرفته آواکس دوسپرانس هواپیمای ک. ال. ام 437 هواپیمای کرایه ای هواپیمای ۷۴۷ هواپیمای12C هواپیمایی هواپیمایی اف 5 هواپیمایی شوروی ایرفلوت هواپیمایی غیرنظامی هواپیمایی ژاپن هوایی هاک هوایی و شوسه هويتزر ام هویتزرهای خودکششی 155 میلی متری هیلکوپترهای توپدار 24 هیکوپتر عراقی و 120 میلیمتری توپهای 122 میلیمتری و 15 F و اف و اف5 و توپهای ضدهوایی 4/23 و سلاح هدایت شونده ضد تانک سوینگ فایر.کشتی های تسلیحاتی رمضان و سی و هلیکوپترهای می واشنگتن پست وانت وانت بار کوچک وانت فولکس واگن وانت های کوچک واگن های راه آهن واگنهای تراکتور وسائط نقلیه وسائل مخابراتی وسایط نقلیه وسایط نقلیه ترابری وسایط نقلیه دودزا وسایط نقلیه نظامی روسی وسایل آتش زا وسایل ارتباط جمعی وسایل ارتباطات امنیتی وسایل الکترونیکی وسایل الکترونیکی مخصوص هواپیما وسایل انگلیسی و آلمانی وسایل جنگی وسایل حمل و نقل توریستی اسرائیل وسایل حمل و نقل نظامی وسایل رادیویی وسایل زرهی وسایل فنی وسایل مخابراتی و مخفی وسایل نقلیه روسی وسایل نقلیه زرهی 20 M و 8 M وسایل نقلیه زمینی وسایل ژاپنی وسایل گشتی ساحلی وسیله حفاری آمریکایی (8 اس پولاد) وسیله حفاری روسی وسیله نقلیه وسیله نقلیه شخصی وسیله نقلیه شناسائی آبی 2 وسیله نقلیه شناسایی رزمی اسکورپیون ولکان (توپخانه ضد هوایی) ویدئو ویزا ویلدویزل ٬ توپخانه صحرایی ٬ راکت پاتریوت پارچه پاسپورت پاسپورت مراکشی پالایشگاه پالایشگاهها پالایشگاههای اروپایی پان امریکن پانزده پاکتهای دوبل پایگاه اف پتروشیمی پتو و غذا پتکها پدافند هوایی پرتاب کننده های نارنجک پرواز آلیتالیا پرواز لوفت هانزا پرواز هواپیماهای تانکر 747 پروازهای MAC پروانه پرینس پورت پست پست APO پست سیاسی پست هوایی پستی پشتیبانی رزمی پلیس پلیموت فیوری پمپ بنزین ها پمپ ها پمپ و تأسیسات آبی پنج فروند هلی کوپتر پوشاک پول پول قبرسی پپسی کولا پکنکنی ال اس تی پی پیاده موتوری پیامهای تلفنی پیپ پیک پیکان سفید پیکان کوچک چادر چاقو چاپ مومی چاپ کامپیوتری چای چتر نجات چترنجات چماق چماق و چاقو چند ناو اسکورت (Scorts) چهار چهار بوئینگ 727 و دو بوئینگ 707 و سه بوئینگ 737 چوبدستی ژ ژ3 ژانراتورهای سد رضاشاه کبیر ژنراتور ژنراتور 310 مگاواتی ژنراتور برق ژنراتورها ژورنال ژیان ک دستگاه تلویزیون قابل حمل سیاه و سفید پاناسونیک مدل BF 238 کابلی کاتیوشا و موشک اندازهای مرکب 102 میلیمتری کادیلاک کارخانه بلبرینگ سازی کارخانه ذوب آهن کارخانه های گاز سوز کارخانه پلی آکریل دوپانت کارخانه گاز مایع نفتی کاغذ کاغذ کاربن کالیبر 22 کالیبرها برای کبری و تاو کامپیوتر کامپیوتر بالستیکی کامیون کامیون آلمانی کامیون حامل مسلسل های کالیبر 0/30 کامیون حمل و نقل TIIZ کامیون ساویم کامیون سنگین کامیون مهمات کامیون ها کامیون های M825 کامیون های ام کامیون های بارگیری کامیون های تاترا کامیون های نظامی کامیونها کامیونهای ترانزیت حامل علامت تی. آی. آر کانال های گریز کانتینرها کتاب ها و کتابچه‌ ها. کتابچه ها کد باز تلفنی یا تلگرافی کرایسلر کرجی های 420 تن متریک کره کشتی کشتی (Polnocny کشتی «پلنگ» کشتی آمریکایی لاسال من کشتی از نوع 993 کشتی استقلال آمریکا کشتی باربری کشتی تخریب کننده سپورانس کشتی ترانس کشتی حامل کانتینر کشتی دربارنتس کشتی فریگیت (Frigate) کشتی مسافر بری کشتی مسافربری کشتی مین جمع کن کشتی نظامی کشتی نفت سوز کشتی ها کشتی های CG کشتی های USS DAVIS و کشتی FURER USS کشتی های [اسپراونس] کشتی های آرتمیز کشتی های آلمانی کشتی های آمریکایی کشتی های اسپراونس کشتی های ایرانی کشتی های تجاری کشتی های حمل کننده کلوخه صنعتی کشتی های دولتی کشتی های دی کشتی های ساخت شوروی کشتی های شوروی کشتی های قاره پیما کشتی های ماهیگیری کشتی های ماهیگیری ژاپنی و روسی کشتی های نیروی خاورمیانه ای کشتی های نیروی دریایی کشتی های پشتیبانی لجستیکی کشتی های گشت زنی کشتی های گشتی کشتی هواپیمابر کشتی پشتیبانی [ضد زیردریایی] ASW کشتی کروز KRCSTA کشتی کروز کلاس اسپراونس کشتی کورنلیاس گیلیان کشتی های بازرگانی کشتیهای SPRURANCE کشتیهای بادی کشتیهای تجاری کشتیهای تجاری تأسیسات علمی و صنایع نظامی کشتیهای تعمیرگاه کشتیهای جنگی کشتیهای جنگی روسی کشتیهای ماهیگیری کشتیهای نفتکش کشتیهای نیروی دریایی کفیر کلاشینکف کلاشینکف روسی کلاشینکوف کلاه خود کلاهک 750 کیلوگرمی کلاهک اتمی کلاهک های جنگی کلاهک های هسته ای کلاهک هسته ای کلت کلت اتوماتیک 62/7 میلیمتری توکارف کلت رولور کلت های توکاروف کلت های دستی کلت های کمری کالیبر 45 کلمبیا کمپ دیوید کمپرسورهای روسی کندر کنفرانس مطبوعاتی کوسه کوپن کوکتل مولوتف کوکتل مولوتوف کُلت کالیبر 45 کپسول های گاز کی 47 کیف کلاس KEEVCLAS کیفهای فونوگراف (دستگاه ضبط صدا) کیهان کیهان انگلیسی کیهان اینترنشنال کیوسک گارد گاردهای ارتش و موانع سیم خاردار گاز گاز اشک گاز اشک آور گاز اشک آور «پارت دریان» گازهای سیلندری گازوئیل گاو گاوصندوق گاوصندوق های فولادی گردان هاواک گردانهای تانک گردانهای موتوری تفنگدار گزارش بی بی سی گل ارکیده گلوله گلوله آرپی جی گلوله توپ گلوله های تیربار گلوله های ضد زرهی گلوله های پلاستیکی گندم گورخر صلح ( 16 گوسفند گوسفندان گوشت یخ زده گیرنده تلویزیونیایستگاه تلویزیونی گیرنده رادیویی گیوتین یا سلاحهای هوا به زمین یخچال یدک کش یدک کش(نوع اقیانوس پیما یوزی یونایتدپرس یک دستگاه تلویزیون یک دستگاهW&E یک فروند تانکر یک فروند هواپیمای سی ۴ ۴۸ ۵