Post
31496
از: سولیوان
گزارش سیاسی
به: وزارت خارجه، واشنگتن دي. سي
1357-06-26- 1978-09-17
متن سند
سند شماره 71
خیلی محرمانه
17 سپتامبر 1978 - 26 شهریور 1357
از: سفارت آمریکا، تهران - 08904
به: وزارت خارجه، واشنگتن دی. سی
مرجع: تهران 88891
موضوع: پیروزی دولت در کسب رأی اعتماد، وضعیت عمومی آرامتر است
خلاصه: دولت شریف امامی در کسب رأی اعتماد از مجلس پیروز شده و 176 رأی مثبت، 16 رأی مخالف و 2 رأی ممتنع می گیرد. نخست وزیر سیاست ها را مجدداً تأیید کرده و به انتقادها با لحنی تند پاسخ می گوید. دولت ایران مدارکی دال بر خرابکاری های کمونیستی و حملات تروریستی در تبریز را برای مجلس ارائه می کند. مقررات منع رفت و آمد در تهران از شدت و حدت کمتر برخوردار شده است. به خبرنگار نشریه منچستر گاردین 72 ساعت فرصت داده می شود تا ایران را ترک نماید. مطبوعات محلی خواستار آزادی اخبار به عنوان مبرم ترین نیاز جامعه می باشند. نخست وزیر اسبق یعنی امینی می گوید که وی هنوز آماده است کارها را بر عهده بگیرد. گروههای مذهبی نیز برای کسب موقعیت سیاسی شروع به نیرنگ زدن گروه و به رقابت پرداخته اند. شریعتمداری نیز اعتراف می کند که ممکن است نفوذ مارکسیست ها تا حدی درست باشد. حامیان خمینی احتمالاً درصدد انجام معامله با کسی هستند. مجلس لایحه حکومت نظامی را تصویب می کند. پایان خلاصه.
1- مهم ترین خبر دو روز گذشته خاتمه مناظره مجلس در مورد رأی اعتماد به دولت و رأی اعتماد مورخ 16 سپتامبر بود که در آن دولت پیروز شد (176 رأی مثبت، 16 رأی مخالف و 2 رأی ممتنع و یک رأی بدون اظهارنظر). شخص نخست وزیر به ایراد سخنرانی تندی پرداخت و در همان حال گزارشی از سازمانهای امنیتی ملی را نشان داد که در آن شواهدی دال بر خرابکاری های کمونیستی در ماههای اخیر آمده بود. شریف امامی در سخنان خویش نکات زیر را مطرح ساخت که پاسخی مستقیم به انتقادهای قبلی بود: الف) مهم ترین مسئله وحدت ملی است؛ اگر دولت های قبلی مرتکب خطا شده اند مجلس و سنا نیز در خطاهای آنها سهیم بوده اند؛ ب) حکومت نظامی با بی میلی تحمیل شده و در صورت آرامش اوضاع لغو خواهد شد؛ ج) زندانیان ضددولتی در هر موردی که قانون مجاز بداند آزاد خواهند شد؛ د) همه اقلیت ها از حمایت کامل در قانون اساسی بهره مند می شوند؛ و ه ( با فساد شدیداً مبارزه خواهد شد.
نخست وزیر به انتقادهای شخصی جناح مخالف مبنی بر اینکه وی قوه مقننه را تضعیف کرده و از گذشتگان پیروی می کند با لحنی تند پاسخ گفت و اظهار داشت «38 سال است که به این کشور خدمت کرده و از پایین ترین رده اداری کار خود را آغاز کرده ام... من، اینجا متولد شده و در اینجا نیز خواهم مرد. من این مقام را به خاطر جاه طلبی و مقام و یا ارضای هواهای نفسانی قبول نکرده ام... بلکه به این خاطر آن را پذیرفته ام، چون معتقدم که شانه خالی کردن از زیر چنین باری، جنایتی نابخشودنی محسوب می گردد.» در اینجا تمام نمایندگان با فریادهای خویش حمایت خود را از وی ابراز داشتند. سنا نیز قرار است در روز 18 سپتامبر پس از برگزاری یک جلسه کوتاه مناظره دولت را تأیید کند.
2- سفارت هنوز گزارشی را که در اختیار دولت ایران است مشاهده نکرده ولی گزارش مطبوعات مورخ 17 سپتامبر حاکی از آن است که در گزارش مزبور به عدم موفقیت دولت در چند ماهه اخیر اعتراف شده و سپس خاطرنشان شده که شواهد موجود نشان می دهد که تحریکات کمونیستی از فوریه 1978 به وضوح در جریانات دخیل بوده است. نشریات کمونیستی برای تهییج هر چه بیشتر توده ها توزیع شده و خود کمونیست ها نیز در صفوف مذهبیون رخنه کرده «و شرارت ها و مقاصد مغایر با قانون اساسی را با خواست های مشروع مسلمین در هم آمیخته اند.» بنا به همین گزارش ظاهراً کمونیست ها یک دستورالعمل 9 ماده ای را توزیع کرده اند که در آن نحوه آغاز مبارزه مسلحانه و نحوه بهره برداری از مراسم مذهبی اواخر ماه رمضان برای تحریک اقدامات خشونت بار به مردم آموزش داده شده است.
در این گزارش ظاهراً به چند اعلامیه کمونیست ها و نشریاتی که حکایت از مداخله حزب توده (کمونیست) در تدارک حملات مسلحانه دارد نیز اشاره شده است. گزارش در خاتمه می گوید اگر دولت ایران حکومت نظامی را به موقع وضع نمی کرد، کمونیست ها با توسل به آشوبگران مراکز مهم دولتی چون پارلمان، مرکز رادیو و تلویزیون و تأسیسات آب و برق را به تصرف خویش درمی آوردند.
3- گزارش مطبوعات همچنین حاوی مطالبی در مورد برخورد مسلحانه در تبریز به تاریخ 15 سپتامبر بین یک گروه تروریستی ملبس به یونیفورم نظامی است که در ساعت 10/45 صبح بر روی یک گروه گشتی در نزدیکی چهارراه شمس تبریزی آتش گشودند. در نتیجه شش سرباز، یک غیرنظامی و دو تروریست کشته شده و هفت نفر نیز زخمی شده اند. پیش بینی می شود که از روز 16 سپتامبر شایعاتی شروع شود مبنی بر اینکه درگیری کار دو گروه گشتی بوده و به نظر ما هم شایعات مربوط به این مورد نمی تواند بی اساس باشد.
4- وضع امنیتی کشور خیلی بهتر شده است. مقررات منع عبور و مرور در تهران از روز 17 سپتامبر به ساعات بین 11 شب تا 4/30 صبح کاهش یافته است و در اصفهان، تبریز، شیراز و تهران مغازه ها از روز 16 سپتامبر باز شده اند و بسیاری از مغازه های بازار نیز از این جمله هستند. فرماندار نظامی اصفهان نتوانست جواز کسب 17 مغازه در بازار را به علت تعطیل بودن باطل کند و بعضی از مغازه ها همچنان تعطیل می باشند و وضعیت آشفته است. کنسول آمریکا در اصفهان گزارش داده که فرماندار نظامی و معاونش در تاریخ 17 سپتامبر از اصفهان به تهران فراخوانده شده اند و ظاهراً علت این کار مشورت با آنهاست تا حکومت نظامی و احتمالاً تغییر آن در آینده نزدیک مورد بررسی قرار گیرد.
5- لیز ترگود (محفوظ بماند) خبرنگار نشریه منچستر گاردین که سابقاً مقیم تهران بود و اکنون به طور موقت به اینجا بازگشته به طور خصوصی به کارمند سفارت اطلاع داد که به وی از روز 16 سپتامبر، 72 ساعت فرصت داده شده که از ایران خارج شود. کنسول انگلیس موضوع را مورد بررسی قرار داده، اما امیدی به نگهداشتن وی ندارد. (نظریه سفارت: رابطه ترگود با گروههای مذهبی در گذشته، و علاقه زیاد او به تفاسیر غیرمتداول ممکن است او را با حکومت نظامی رودررو قرار داده باشد.
ظاهراً با توسل به «دفتر خارجیان مقیم» که یک دفتر مهاجرت دولت ایران است شفاهاً از او خواسته شده ه ایران را ترک گوید.) بنا به گفته ترگود نشریه گاردین ظاهراً در این مورد پافشاری نکرده و در این مورد هیچ گونه سر و صدایی در اینجا به راه نیفتاده است. ترگود شخصاً متعجب شده چون خود وی طی دو هفته گذشته به این نتیجه رسیده بود که مخالفین قانونی ایرانی در داخل «هیچ گاه نخواهند توانست با مسایل برخورد درستی داشته باشند» و این موضوع را در بعضی از مقالات خویش منعکس ساخته (که سفارت آنها را ندیده است) و به نظر وی این مقالات برخلاف مقالات قبلی از حساسیت چندانی برخوردار نبوده است. سئوالی که هنوز بی جواب مانده این است که آیا او می تواند باز هم به ایران بازگردد یا خیر؛ تا به حال هیچ گونه مانعی برای بازگشت آتی وی به عنوان یک توریست عادی مشاهده نشده است.
نظریه سفارت: این از اولین شواهد برخورد اینگونه با خبرنگاران مطبوعات خارجی می باشد. ما نسبت به شرایط در مورد ترگود مظنون هستیم - نقطه نظرات سیاسی وی، این واقعیت که در حین اقامت در اینجا با یک روزنامه نگار ایرانی زندگی می کرده، و این که زنی در یک جو تجدید حیات اسلامی واقع گردیده و غیره - به طور نامطلوبی منحصر به فرد است.)
6- عاملی تهرانی وزیر اطلاعات در تاریخ 11 سپتامبر به درخواست دولت مبنی بر حراست از آزادی مطبوعات پاسخ مثبت داد و به ضرورت مجاز شمردن بعضی از استثنائات در حین برقراری حکومت نظامی اذعان نمود و گفت لایحه جدید مطبوعاتی به زودی در مجلس مطرح خواهد شد. او نیز از امیدواری نخست وزیر به خاتمه سریع حکومت نظامی و اعاده آزادیهای کامل مطبوعاتی سخن گفت. روزنامه کیهان از آزادی مطبوعات به عنوان مبرم ترین نیاز ایران یاد کرده و آن را ضروری ترین عامل در مشارکت مردم بر اساس اطلاعات و اخبار صحیح دانسته است.
7- مطبوعات مورخ 17 سپتامبر گزارش داده اند که نخست وزیر سابق علی امینی به خبرنگار بی.بی.سی در تهران گفته که وی آماده است تا در صورت لزوم ریاست دولت را به عهده گیرد. وی گفت ایران قطعاً رژیم سلطنتی خود را حفظ خواهد کرد و گفت تنها راه برای حل بحران موجود این است که حکومت در اختیار فردی مستقل قرار گیرد. (نظریه: تا آنجا که می دانیم حمایت چندانی از امینی ابراز نشده. اینکه او هنوز هم توجه رسانه های خبری را به خود معطوف می دارد شگفت آور است).
8 - در زمینه ای حساس تر، به سفارت اطلاع داده شده که گروههای مذهبی با جدیت بیشتر به بحث و تبادل نظر در مورد معاملات سیاسی پرداخته اند. آیت الله شریعتمداری به یکی از خبرنگاران آمریکایی در تاریخ 16 سپتامبرگفته است که مارکسیست ها در میان گروههای مذهبی ایران رخنه کرده اند و هدف آنها به راه انداختن خشونت است نه کمک به اسلام. گرچه وی مخالفت خویش را با انجام هرگونه معامله با دولت ایران ابراز داشته، ولی بعضی از پیروان وی با چند گروه مخالف در تماس بوده اند. (نظریه سفارت: این اولین اعتراف «نیمه علنی» یک چهره مذهبی مبنی بر دست داشتن مارکسیست ها در آشوب های اخیر می باشد.)
9- گویا حتی نمایندگان آیت الله خمینی نیز با یک یا دو گروه میانه رو از صاحب منصبان سابق، باب گفتگو و مذاکره را باز کرده اند. این گفتگوها در حال حاضر بسیار بی محتوا می باشند ولی سفارت امیدوار است به زودی در مسیری بر اساس اعتماد و کسب اعتبار قرار گیرد.
10- صبح روز 17 سپتامبر، مجلس حکومت نظامی را با 154 رأی مثبت و 32 رأی مخالف تصویب نمود. مناقشات جناح مخالف، بیشتر در جلسات تنفس صورت می گرفت. وزیر دادگستری یعنی باهری در حمایت از دولت ایران گفت دولت شریف امامی نمی خواست تحت لوای حکومت نظامی حیات خویش را آغاز کند، اما وضعیت موجود راه چاره دیگری را ایجاب نمی کرد، و دولت ایران متعهد شده که در اولین فرصت وضعیت عادی را به کشور بازگرداند.
مجلس سنا نیز قرار است با حداقل مناظره ممکن در تاریخ 18 یا 19 سپتامبر حکومت نظامی را تأیید کند. علیرغم جلسات فوق العاده اخیر یکی از مقامات مجلس به سفارت گفت که بازگشایی رسمی پارلمان در روز ششم اکتبر و در ساختمان مجلس سنا صورت خواهد گرفت. شاه برای نمایندگان مجلسین در یک جا سخنرانی خواهد نمود. شایعات جاری حکایت از آن دارد که امسال جلسه افتتاحیه تغییر خواهد کرد ولی ظاهراً این طور نخواهد شد.
سولیوان