سند شماره 2

تحلیل رابطه آمریکا و پاکستان

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا در تهران ایران چارلز دبلیو. ناس سرپرست بخش امور ایران

سری

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

1356-10-12- 1978-01-02

متن سند

سند شماره (2)

اداری - غیر رسمی

تاریخ: 12 دی 1356 - 2 ژانویه 78

سفارت آمریکا در تهران ایران چارلز دبلیو. ناس سرپرست بخش امور ایران سری

وزارت امور خارجه

واشنگتن، دی. سی

چارلی عزیز

در اجلاس اخیر رؤسای نمایندگیها که اخیرا در نپال برگزار شده بود، ما منشأ نگرانیهای پاکستان را در مورد روابط خود با آمریکا مورد بحث قرار دادیم. در آن گفتگو آرت هومل خاطرنشان ساخت که پاکستانیها معتقدند که در درگیری نظامی اخیر میان هند و پاکستان، ما پاکستانیها، را تنها گذاشته ایم.

بنا به گفته هومل، در نتیجه این واقعیت که تضمینهای آمریکا بسیار فراتر قرارداد دو جانبه پاکستان و آمریکا در سال 1959 می رود این احساس تشدید شده است. همان طور که به یاد دارید این قرارداد دوجانبه (که شاید قرارداد دوجانبه آمریکا و ایران است) مشخص می سازد که عکس العمل نظامی ما تنها زمانی صورت خواهد گرفت که پاکستان از طرف یک کشور کمونیست و یا کشوری که از «الهام کمونیستی» برخوردار است مورد تهاجم قرار گرفته باشد.

طبق گفته هومل، به سفیر والتر مک کاناهی در طول خدمتش در پاکستان اجازه داده شده بود که به این کشور اطلاع دهد که در صورتی که پاکستان از طرف یک کشور غیرکمونیستی (چون هند) نیز مورد حمله واقع شود، آمریکا طبق مفاد قرارداد دوجانبه عکس العمل مناسبی را نشان خواهد داد. ظاهرا این روند رویدادها این احساس را در میان پاکستانیها پدید آورده است که هنگام بروز حمله واقعی هند، ما قول خود را زیر پا گذاشته ایم.

تمام ما که در اجلاس نمایندگیها، از جمله اسپایک دابز، حضور داشته ایم از این تفسیر تاریخی در شگفت فرو رفتیم. اگر صحت داشته باشد، این موضوع نشانگر امتداد تضمینهایی است که در مقایسه با ایران برای پاکستان هیچ سودی به همراه نداشته است. علاوه بر این، در گفتگو پیرامون ماهیت تعهدات خود در قبال پاکستان با شاه، من دائما یادآور شدم که قرارداد دو جانبه 1959 هیچ گونه تعهدی را در قبال تضاد هند و پاکستان برای ما پدید نمی آورد. اگر در این مورد به خطا رفته ام و یا شاه به طریقی از تضمینهای ارائه شده توسط مک کاناهی به پاکستان آگاه شده باشد، آشکارا موجبات شرمساری اینجانب فراهم شده است.

هنگامی که همگی با هرمل در مورد گفته هایش بحث کردیم. وی پیشنهاد کرد که با وزارت خارجه مشورت کرده و مخصوصا متن یادداشت تهیه شده توسط دفتر مشاور حقوقی را در مورد اتهامات مطروحه توسط بوتو در بهار سال 1977 مبنی بر اینکه دولت آمریکا به پاکستان خیانت کرده است، بدست آوریم. به روایتی این یادداشت متن کامل گفتگوهای مک کاناهی و مجوزهایی را که از واشنگتن قبل از گفتگو در پاکستان دریافت کرده، در بردارد.

به همین ترتیب، سپاسگزار خواهم شد اگر شما با «ال » تماس بگیرید و یک نسخه از یادداشت مزبور را دریافت کرده و مطالب مربوطه را برای اینجانب ارسال دارید. در عین حال، بد نیست اگر ببینید که آیا در همان زمان و یا موقعی دیگر آمریکا به ایران نیز تضمینهای مشابهی داده است. البته چون شاه با من در این مورد صحبت کرده است، فکر نمی کنم این کار صورت گرفته باشد. ولی، علیرغم آماده سازیهای وی در دو

ص: 362

ملاقات خود با رئیس جمهور، احساس می کنم که در آینده وی در مورد نگرانیها و ثبات ما تردید خواهد کرد و امیدوارم آنقدر آماده باشم که بتوانم به موقع با آنها برخورد نماییم.

نیازی نیست گفته شود، که سفر اخیر رئیس جمهور، همراه با سفر شاه به واشنگتن در ماه نوامبر، در مورد ماهیت پیمان «تزلزل ناپذیرمان» وی را متقاعد ساخته است. معذالک، لازم است گاهی معالجه ادامه یابد.

ارادتمند ویلیام اچ. سولیوان

تضمین امنیتی آمریکا به پاکستان

12 دی 1356

خیلی محرمانه

تقریبا در تمام ملاقاتهای مقامات عالیرتبه پاکستان و تصمیم گیرندگان آمریکایی نسل گذشته، پاکستانیها تلاش کرده چه به طور پنهانی و چه با صدور بیانیه های مشترک ناشی از این مقامات از آمریکا تضمینهای امنیتی به دست آورند. علیرغم عدم تجانس موجود در جلسه ای که ظاهرا به بحث پیرامون مداخلات و توطئه های آمریکا در جناح مخالف اختصاص یافته بود. وزیر امور خارجه گویا روش قدیمی را دنبال خواهد کرد و خواستار جلب تضمینهای امنیتی خواهد شد. از اوایل سالهای 1960 ما چیزی به تضمینهای امنیتی رسمی و غیر رسمی خود در قبال پاکستان اضافه نکرده ایم ولی به جای آن در بیانیه ها فرمول بندیهای گوناگونی را در مورد اهمیت استقلال امنیت و تمامیت ارضی پاکستان برای آمریکا گنجانده ایم.

با خروج پاکستان از پیمان سیتو تنها تکلیف قانونی ما در قرارداد 1959 پا برجا مانده است که مربوط به سنتو بوده و از طریق نظریه آیزنهاور محدود به مواردی است که در آن کشور پاکستان از طرف کمونیست ها مورد تهاجم قرار گیرد در اینگونه موارد ما متعهد هستیم که اقدامات متناسب از قبیل کاربرد مورد توافق دوجانبه نیروهای مسلح خودمان را به عمل آوریم و طبق قطعنامه مشترک، صلح و ثبات را در منطقه خاورمیانه ارتقاء دهیم.

در اصل، این موضوع نوعی تعهد است که تنها باید مورد مشورت قرار گیرد و بس. در سال 1970، دولت به کنگره اطلاع که به نظر وی قطعنامه مشترک مربوط به ارتقای صلح و ثبات در خاورمیانه که در رابطه با بحرانی خاص پدید آمده، اعتبار کافی را برای کاربرد نیروهای مسلح آمریکا به وجود نمی آورد.این جنبه قطعنامه خاورمیانه مورد تأیید قطعنامه 1973 قدرتهای جنگی قرار گرفته است.

پاکستان بیشتر خواستار جلب تضمینهای امنیتی علیه تهاجم هند بوده است تا علیه تهاجم کشورهای کمونیستی. نمایندگان این کشور چند تضمین شفاهی و کتبی از ما دریافت داشته و همیشه با دقت بسیار آنان را متذکر می شوند.

سند اصلی مورد تذکر آنها یک یادداشت کمکی است که توسط آمریکا در تاریخ 5 نوامبر به پاکستان داده شده است و اظهار می دارد که.... آمریکا تضمینهای پیشین خود را تأیید می کند که در صورت تهاجم هند علیه پاکستان به کمک پاکستان خواهد شتافت.

لیکن، بیانیه عمومی آمریکا در تاریخ 17 نوامبر1962 خاطر نشان می سازد که آمریکا به هند و پاکستان اطمینان داده است که اگر کمکهای ما توسط یکی از این دو کشور به درستی مورد استفاده قرار

ص: 363

نگرفت و یا در تجاوز علیه دیگری به کار رفت، آمریکا سریعا بر طبق اختیارات قانونی اقدامات ضروری را در داخل و خارج از سازمان ملل به منظور متوقف ساختن تهاجم به کار خواهد گرفت.از طریق تبادل بیانیه در تواریخ 19و28 نوامبر 1962 تضمینهای 5 نوامبر صریحا با بیانیه عمومی 12 نوامبر مرتبط گردید. بدین ترتیب، این تضمین که به هر حال تعهد خاصی را در قبال وضعی که دیگر وجود ندارد و طی آن آمریکا به هند کمک نظامی داده بود، پدید نمی آورد. با تغییر مهم این وضع سیاسی، تضمینهای 1962 ما در روابط با تهاجم هند تأثیرات حقوقی خود را از دست داد. آنچه در ذیل می آید خلاصه ای است از سوابق رسمی تضمینهای ما:

سابقه رسمی - تضمینهای امنیتی آمریکا به پاکستان در اسناد ذیل مطرح شده است:

- - امنیت دو جانبه: قرارداد کمک پشتیبانی دفاعی که در کراچی به تاریخ 11 ژانویه 1955 منعقد گردید، با ذکر علاقه دوجانبه در گسترش توان پاکستان در حفظ استقلال و امنیت خود براساس مقررات و منابع مالی موجود، آمریکا را متعهد می سازد که تجهیزات ،خدمات و دیگر کمکهای مورد نیاز دولت پاکستان و معتبر شناخته شده توسط دولت آمریکا را در اختیار دولت پاکستان قرار دهد.

- - عضویت آمریکا در کمیته های مهم سنتو، و مشارکت ما در تمام فعالیت و تمرینهای مهم سنتو، نشانگر تعهد بیشتر آمریکا در دفاع از پاکستان است (ولی تنها بر علیه تهاجم کشورهای کمونیستی).

- - یادداشت 15 آوریل 1962 ما را موظف ساخته است تا در صورت تهاجم مسلحانه به طرزی سریع و مؤثر به کمک پاکستان بشتابیم که با اشاره به نظریه آیزنهاور، قرارداد سنتو و منشور سازمان ملل نیز یکی از شرایط این کار شناخته شده است. علاوه بر این ما اظهار داشتیم که هر گونه تهدید علیه تمامیت و استقلال پاکستان از نظر آمریکا بسیار با اهمیت تلقی خواهد شد. (وزیر خارجه وقت دالس در گفتگوهای خصوصی خود با مقامات پاکستانی این شرایط را نادیده می گرفت.) - - یادداشت کمک 5 نوامبر1962 و بیانیه 17 نوامبر 1962 در رابطه با تهاجم از طرف هند، نیز در بالا ذکر گردیده است.

- - تبادل بیانیه های 19 نوامبر و 28 نوامبر 1962 نیز که در بالا مطرح شد، یادداشت کمکی را نوعی تضمین علیه کاربرد غلط کمک نظامی آمریکا توسط هند مطرح ساخت.

علیرغم تفسیرات پاکستانیها از این اسناد و شکوه های علنی گهگاه بوتو، آمریکا توسط هیچ یک از این قراردادها و یا تفاهم نامه های دیگر موظف نیست که در ازای دریافت وجه نقد و یا به طور نسیه سلاح در اختیار پاکستان قرار دهد.

فرمولهای بیانیه

به دنبال سفر بوتو به آمریکا در سال 1973، ما امنیت پاکستان را زیربنای سیاست خارجی آمریکا توصیف کردیم. بیانیه مشترک صادره به مناسبت توقف کیسینجر وزیر خارجه در اسلام آباد در سال 1974 متذکر می شود که بنا به گفته رئیس جمهور آمریکا به حمایت از حاکمیت و تمامیت ارضی...

پاکستان... ادامه خواهد داد...، بیانیه مشترک صادره پس از سفر ماه فوریه بوتو به آمریکا یادآور شده که بنا به گفته رئیس جمهور فورد، حمایت از استقلال و تمامیت ارضی پاکستان مهمترین اصل سیاست خارجی آمریکا را تشکیل می دهد. در اوت 1976 در خاتمه سفر کیسینجر به پاکستان، فرمول «مهمترین

ص: 364

اصل» بار دیگر به کار برده شد.

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 45 - کتاب 45 - صفحه 362