نظر محمد یگانه در مورد مواضع کشور میزبان در قبال کنفرانس مصرف کننده / تولیدکننده

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: هلمز، سفارت امریکا، تهران 2877

سری

به: وزارت امورخارجه، واشنگتن، فوری

1354-01-10- 1975-03-30

متن سند

یگانه، محمد - 4

تاریخ: 30 مارس 1975 - 1354/01/10

سرّی - توزیع محدود

از: سفارت امریکا، تهران 2877

به: وزارت امورخارجه، واشنگتن، فوری

موضوع: مواضع کشور میزبان در قبال کنفرانس مصرف کننده / تولیدکننده

1- خلاصه: کارمند سفارت در 30 مارس به منظور مروری بر مواضع دولت ایران در رابطه با مواردی که بایستی در کنفرانس مقدماتی و مذاکرات پس از آن مورد بحث قرار گیرند، با محمد یگانه مدیرکل بانک مرکزی ایران و سرپرست هیئت اعزامی دولت ایران به کنفرانس مقدماتی 7 آوریل، ملاقات نمود. طبق اظهارات یگانه، دولت ایران براساس اعلامیه رسمی اوپک، کنفرانس را به عنوان مذاکرات دو جانبه بین کشورهای توسعه یافته و کشورهای کمتر توسعه یافته می داند، اما امیدوار است بتوان این موضوع را با زیرکی از طریق روش های غیر مجادله آمیز مورد رسیدگی قرار دارد. مواضع ایران در مورد بسیاری از مواد مذکور در دستور کار دوستانه می باشد. جالب ترین دیدگاه دولت ایران آن طور که یگانه اظهار می دارد این است که در مذاکرات متعاقب کنفرانس بایستی با جدیت درباره حل مشکل تثبیت قیمت سایر مواد خام «به صورتی که متضمن سود باشد»، مذاکره شود. به نظر می رسد دولت ایران در واقع دیدگاه های مشابه الجزایری ها را در این رابطه اتخاذ کرده اند. پایان خلاصه.

2- کارمند بخش نفت سفارت، براساس راهنمایی های تلگرام مرجع ب، صبح 30 مارس به منظور بحث در مورد موضوعات مربوط به کنفرانس مقدماتی مصرف کننده - تولیدکننده با یگانه، مدیرکل بانک مرکزی ایران، ملاقات کرد. مطالب زیر براساس فرم درخواستی مذکور در پاراگراف 4 تلگرام مرجع ب تهیه شده است:

الف - موارد اجرائی: یگانه متذکر شد که دولت ایران تابع «مصوبه رسمی» اوپک که این کنفرانس را یک کنفرانس دوجانبه بین کشورهای توسعه یافته و کمتر توسعه یافته اعلام کرده است، می باشد. وی خاطرنشان کرد که هر تلاشی جهت هماهنگ کردن کشورهای مصرف کننده نفت از بین کشورهای توسعه یافته و کمتر توسعه یافته، به منظور تحت فشار قراردادن اوپک، به هیچ وجه وسیله ای جهت حفظ جوّ «همکاری و عدم مقابله» که لازمه موفقیت است، نخواهد بود. با این حال اظهار داشت که معتقد است به منظور پرهیز از اظهارات اختلاف انگیز غیرضروری «ترتیبات بی طرفانه ای» مورد توافق قرار گیرد تا نتایج کنفرانس را پیگیری نماید (وی به «کنفرانس بین المللی مشترک» به عنوان مثال اشاره کرد).

حاضرین: یگانه گفت دولت ایران در مورد ناظرین کنفرانس آتی انعطاف پذیر است. وی گفت «بعضی از کشورها» در مورد افزایش تعداد کشورهای شرکت کننده تا سقف 17 کشور گفتگوهایی می کنند.

هنگامی که سؤال شد این پیشنهاد چه کشوری بود، وی پاسخ داد «تصور می کنم عربستان سعودی جزو پیشنهاددهندگان بود.» وی گفت از بین اعضای اوپک، الجزایر و عراق علاقه خاصی به شرکت در این کنفرانس دارند و ایران نیز مایل است از آنها حمایت کند. وی تصور می کند که اگر قرار است سازمان بین المللی انرژی به عنوان ناظر دعوت شود، اوپک نیز بخواهد با همان وضعیت در کنفرانس شرکت کرده و کشورهای کمتر توسعه یافته نیز بخواهند سازمان های دیگری مانند اونکتاد شامل این قضیه شوند. وی گفت ایران از این ایده که مدعوین توسط سازمان های محلی یا بین المللی دیگر نظیر کمیسیون اقتصادی در امور آسیا و خاور دور

ص: 822

(ECAFE)، کمیسیون اقتصادی در امور امریکای لاتین (ECLA)، گروه 77 و غیره تعیین شوند، حمایت می کند. وی گفت در چنین مواردی، مدعوین به جای اینکه براثر انتخاب چند کشور کوچک بی اهمیت از امتیازاتی برخوردار شوند، از اعتبار سازمانی متناسبی برخوردار خواهند بود. وی احساس می کند کنفرانس با حضور 17 کشور و 3 سازمان بین المللی هنوز در حد قابل اداره می باشد، اما نبایستی اجازه داد لیست (مدعوین - م) بیش از آنچه که هست، افزایش یابد: «مسلما کنفرانسی متشکل از یک صد هیئت نمایندگی کاری از پیش نخواهد برد.»

دستور کار: یگانه اظهار داشت دولت ایران در مورد جزئیات این کار فکر نکرده است، ولی گفت شخصا روشی را ترجیح می دهد که براساس آن، کنفرانس کمیته هایی را به منظور مطالعه موارد مشخصی نظیر نفت و انرژی، کمک ها و سرمایه گذاری ها، سایر کالاها و مواد خام، نظامی پولی و غیره تعیین نماید.

کارمند قسمت نفت سفارت گفت ظاهرا روش یگانه مشابه روشی است که سازمان بین المللی انرژی دنبال می کند. مبنی بر اینکه کمیته های مختلف گزارشات و توصیه های خود را برای بحث بیشتر و تأیید در اختیار هیئت رئیسه قرار دهند. یگانه به علامت توافق ظاهری سری تکان داد، اما تأکید کرد که این فقط نظرات شخصی او است.

محل ریاست و تاریخ: یگانه اظهار داشت دولت ایران در این موارد انعطاف پذیر است و زیاد به آن اهمیت نمی دهد. او به ژنو و پاریس به عنوان محل های ممکن اشاره نمود، ولی به جز اینکه محل بایستی به نحو معقولی «بی طرف» باشد، هیچ تأکید خاص دیگری نداشت. وی همچنین ترجیح می دهد که ریاست کنفرانس به نحوی «بی طرف» باشد، ولی هیچ پیشنهادی مطرح نکرد. در مورد تاریخ احساس می کند که اجلاس بعدی باید ظرف حدود یک ماه پس از کنفرانس مقدماتی برگزار گردد.

ب - موارد مصرف کنندگان: همان طور که در پاراگراف 3 تلگرام مرجع الف ذکر شده است نامه یگانه خطاب به سفیر امریکا، توافق دولت ایران با مواد دستور کار که توسط سازمان بین المللی انرژی تعیین شده است را اعلام می دارد. یگانه به طور کلی بر تمایل دولت ایران به رعایت «همکاری نزدیک» به همه موارد مذکور، تأکید نمود. او ابتکار ایران در بیان توصیه هایی در زمینه کمک های چند جانبه، که با عکس العمل مثبتی از جانب کشورها مواجه نشد، یادآوری کرد. او اشاره نمود که ایران موافقتنامه های همکاری با بسیاری از کشورها امضاء کرده است و گفت ایران علاقه خاصی به کمک در حل مشکلات مربوط به مواد غذایی و کودهای شیمیایی دارد. وی گفت سرمایه گذاری ها و سیاست های ایران در زمینه کمک های خود به نیازهای کشور مربوط می شوند: به عنوان مثال، ایران مایل است در زمینه تولید گوشت در استرالیا سرمایه گذاری نماید، زیرا ایران به تأمین گوشت بیشتری نیاز دارد. (جهت اطلاع شما، سفارت استرالیا به ما گفت یک قرارداد مشترک 50 - 50 بین دولت ایران و دولت استرالیا قبلاً به امضا رسیده است. این پروژه مستلزم 26 میلیون دلار سرمایه بوده و برای پرورش گوسفند و صدور به ایران است.) سرمایه گذاری ایران در کروپ به علت تمایل به کسب تکنولوژی بود و سرمایه گذاری در شرکت پان آمریکن (که به عنوان یک سرمایه تلف شده از آن یاد کرد) به منظور کمک به توسعه شرکت هواپیمایی ملی ایران صورت گرفت. او گفت برای این منوال می خواهیم برای توسعه صنعت سنگ آهن و بوکسیت که مورد نیاز ایران است، به هندوستان کمک کنیم. وی اشاره کرد همان طور که از خرید راکتورهای هسته ای و سرمایه گذاری در شرکت اورودیف (Eurodif) مشخص است، ایران به سرمایه گذاری در زمینه منابع انرژی جایگزین علاقه

ص: 823

دارد. وی گفت ایران همچنین در پی امکانات سرمایه گذاری در زمینه انرژی جایگزین خارجی بوده و به صورت خاصی به مشارکت در توسعه انرژی خورشیدی علاقه مند می باشد. وی گفت: مواضع ایران در قبال موضوعاتی نظیر وضع نفت و انرژی جهانی، امنیت منابع تأمین، بازار و قیمت، همان طور که بارها اعلام شده عبارت است از: نفت یک منبع رو به پایان است و بایستی حفظ شود، لذا قیمت آن بایستی در «سطح مناسبی» نگهداشته شود. ایران در این رابطه از صمیم قلب از اقدامات اخیر مصرف کنندگان در جهت ذخیره سازی نفت و حمایت از توسعه منابع جایگزین پشتیبانی می کند. یگانه گفت: ایران همچنان از ایده قیمت گذاری نفت حمایت می کند، «همان طور که تمامی اعضای اوپک نیز بدون استثناء این کار را می کنند».

ایران معتقد است اوپک بایستی نفت را فقط در حد «نیاز» مصرف کنندگان برای آنها تضمین نماید نه بیشتر، ایران هر دو ایده تحت نفوذ در آوردن تولید توسط تولیدکنندگان (مانند توقیف کشتی ها در بنادر) یا توسط شرکت های نفتی که ممکن است باتوجه به شرایط اخیر در ابوظبی تلاش نمایند قیمت ها را کاهش داده یا به وحدت اوپک صدمه بزنند را رد می کند. از دیدگاه ایران عرضه و تقاضای نفت باید متوازن باشد، به صورتی که هیچ کمبودی برای مصرف کنندگان ایجاد نشود، اما نفت اضافی نیز فشاری جهت کاهش قیمت به وجود نیاورد. کارمند نفتی سفارت در رابطه با سرمایه گذاری های اقتصادی، مسافرت کیسی، رئیس بانک صادرات و واردات، را یادآوری کرد و گفت بانک صادرات به دولت ایران خاطرنشان کرده است که چندین پروژه کاملاً بررسی شده و اقتصادی را در دست دارد که سرمایه ای برای تأمین مالی آن وجود ندارد.

یگانه گفت همکاری بین اوپک و بانک صادرات و واردات یا بین اوپک و بانک بین المللی عمران و توسعه در تأمین مالی چنین پروژه هایی بهترین نوع همکاری می باشد، ولی خاطرنشان ساخت که بیشترین منافع را کشورهایی با مازاد درآمد زیاد بخصوص عربستان سعودی و کویت خواهند برد. او گفت: نفوذ دولت امریکا در عربستان سعودی بسیار مهم است و توصیه نمود که ما باید تلاش نماییم تا آنها به این نوع از همکاری های بین المللی بیشتر علاقمند شوند. وی از دولت عربستان به عنوان «بیش از حد خودگرا که فقط به منافع اعراب در مرحله اول و سپس در رابطه با مسلمین توجه دارد»، یاد کرد.

ج - یگانه گفت گرچه اختلاف نظرهایی در دولت ایران وجود دارد، ولی دولت قویا احساس می کند مسئله سایر مواد خام بایستی به طور جدی در کنفرانس بعدی مورد توجه قرار گیرد. نظر وی این است که کنفرانس بایستی بدنبال یافتن راه هایی برای تثبیت بهای کالاها در حدود «سطحی که متضمن سود باشد» برآید. وی اظهار داشت هدف این خواهد بود تا به جای تثبیت قیمت در سطح معینی، راه هایی جهت کاهش تورم کوتاه مدت در بهای مواد خام به دست آید. وی اشاره کرد که هم اکنون همکار مصری وی (از ایران - م) بازدید می کند و اظهار داشت مصری ها نگران هستند، زیرا بهای پنبه اخیرا 50 درصد کاهش داشته است. یگانه گفت: چنین کشورهای فقیری نمی توانند در این شرایط برنامه ریزی کنند. کارمند نفتی سفارت متذکر شد که بسیار بعید به نظر می رسد که دولت امریکا بتواند تأیید کنگره در مورد هر نوع توافقنامه بین المللی که شامل عبارتی مبنی بر «تثبیت» بهای تعداد بسیاری از کالاها باشد را کسب نماید.

یگانه یادآور شد که دولت آمریکا بیش از سایرین در زمینه مداخله در بازار بسیاری از کالاها به منظور تثبیت بهای آنها، تجربه اندوخته است. وی به سیاست کشاورزی امریکا در طول اکثر سال های قرن حاضر

ص: 824

اشاره کرد و گفت یکی از اهداف و اثرات حمایت از قیمت ها «برقراری تعادل در درآمدهای مناطق شهری و روستایی» بوده است. وی تصور می کند بحث تثبیت بهای مواد خام، احتمالاً از طریق همان روش ها (حمایت از قیمت ها، ذخیره سازی و غیره...) به دنبال همان اهداف است. یگانه در عین حال پذیرفت که مواد خام به صورت یک مشکل درآمده است و دولت ایران نمی خواهد مذاکرات بعدی به بهانه مجادله در مورد این موضوع، منحل گردد.

با این حال وی حدس می زند که کشورهای کمتر توسعه یافته قطعا خواهان بحث در مورد مواد خام خواهند بود، برداشت کارمند نفتی سفارت این بود که یگانه احساس می کند استفاده از «کمیته مطالعاتی» فوق الذکر، احتمالاً بن بست موجود در مورد مواد خام را برطرف خواهد نمود. یگانه گفت به هر حال این موضوع مورد علاقه کشورهای کمتر توسعه یافته است و یک کنفرانس متعادل و مناسب بایستی به آن بپردازد و بایستی به علائق طرفین رسیدگی گردد. یگانه بار دیگر علیه هر تلاشی جهت تشکیل جبهه متحد کشورهای کمتر توسعه یافته و کشورهای توسعه یافته به منظور تحت فشار قرار دادن اوپک، هشدار داد.

وی گفت این کار اقدام ناشایستی است و به روحیه مورد نیاز برای همکاری صدمه می زند.

یگانه با تکرار مجدد حمایت ایران از تعیین شاخص قیمت نفت اظهار داش امکان «تعیین «شاخص به صورت تدریجی» در خود اوپک مطرح شده، اما به صورت رسمی مورد پذیرش قرار نگرفته است. در مورد «حالت مقابله ای»، یگانه با تأکید بسیار اظهار داشت که بیانات اخیر فورد، رئیس جمهور و کیسینجر وزیر امورخارجه (در مورد احتمال اقدام نظامی)، احساس ناخوشایند شدید و صدمات جدی برای جو همکاری، ایجاد کرده است. با این حال با لحنی نگران اضافه کرد که در مورد ایران چنین نیست، بلکه «در بین اعراب» است. وی گفت، برعکس وی در اجلاس اخیر اوپک و در تماس با سایر رابطین ایران حداکثر تلاش خود را برای آرام کردن و تسکین اعراب به کار برده است تا اطمینان دهد که بیانیه جدی نبوده و جای نگرانی ندارد.

د - انتظارات و استراتژی عمومی: یگانه اظهار امیدواری کرد که اگر مذاکرات آتی موفقیت آمیز باشند، ممکن است به انجام ملاقات های جداگانه با کشورهای شرکت کننده مبادرت ورزند. به نظر می رسید که وی «موفقیت» را به صورت نوعی «اعلامیه مشترک» یا «توافق اصولی» در مورد مسائلی نظیر امنیت تدارکات، مدیریت عدم موازنه های مالی بین المللی و غیره می داند، اما در مورد این که مذاکرات به یک موافقتنامه رسمی بین المللی یا توافق در مورد معاهده ای بینجامد، اظهار تردید کرد.

3- یگانه گفت هیئت اعزامی ایران به کنفرانس مقدماتی شامل خودش دکتر رشیدی، که مشاور آموزگار، نماینده دولت ایران در اوپک است، حسن ایزدی، رئیس اداره بازاریابی بین المللی شرکت نفت، دکتر ح. الف. موحد، وکیل و هماهنگ کننده موافقت نامه های بین المللی شرکت نفت، آقای قره داغی پور، متخصص بانک مرکزی در زمینه سازمان های بین المللی و تحرکات بین المللی در سرمایه گذاری ها و یک نماینده از وزارت خارجه که احتمالاً از سفارت ایران در پاریس خواهد آمد، می باشد.

هلمز

ص: 825

منبع: کتاب اسناد لانه جاسوسی - جلد 8 - کتاب 8 - صفحه 822