گزارش روابط سیاسی اقتصادی ایران و آمریکا

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: شلنبرگر

محرمانه

به: آژانس اطلاعات ایالات متحده واشنگتن دی سی

1356-12-22- 1978-03-13

متن سند

سند شماره (۱۶)
از: سفارت آمریکا - تهران
تاریخ: ۱۳ مارس ۱۹۷۸- ۲۲ اسفند ۱۳۵۶
به: آژانس اطلاعات ایالات متحده واشنگتن دی - سی با حق تقدم
طبقه بندی: استفاده محدود اداری
موضوع: دستورات مربوطه به نقشه‌های کشور: مناسبات دوجانبه درباره ارتباطات
۱- از اواخر قرن گذشته، ایران به عنوان سرپرست ارجح برای معاملات بین المللی به ایالات متحده رجوع کرد. ایالات متحده پاسخ مثبت داد و به ویژه پس از جنگ جهانی دوم تعهد مهمی برای حق حاکمیت ایران را پذیرفت. در حالی که جنبه امنیت ملی در مناسبات ایران با ایالات متحده در درجه اول اهمیت قرار دارد. این کشور یکی از ده کشور مهم طرف معامله با ایالات متحده است و یکی از فراهم کنندگان نفت به کشورهای دمکراتیک صنعتی است. ایران می‌تواند مدعی داشتن مناسبات ویژه با ایالات متحده باشد و همین کار را هم می‌کند و این رفتار به نحو متقابلی پاسخ داده می‌شود.
۲- مناسبات ارتباطی بین ایالات متحده و ایران مناسباتی است که هردو کشور آن را جدی می‌گیرند و در پی توسعه آن هستند.
۳- در سطوح برگزیدگان سیاسی ارتباطات بین ایران و آمریکا تسهیل شده است، بدین معنی که این گونه ایرانیان از میان گروه کشورهای خاورمیانه به استثنای احتمالاً اسرائیل و لبنان، از لحاظ آشنایی با زبان بیشترین مهارت را دارند، سفرهای دور و درازی کرده اند، دارای تحصیلات عالی هستند (بیشتر در ایالات متحده) علاوه بر این منابع اطلاعاتی درباره ایالات متحده به سهولت از طریق رسانه‌های گروهی محلی و سایر وسایل در دسترس می‌باشند و هیچ کدام آنها به طور سیستماتیک ایالات متحده آمریکا را آن طوری که نیست جلوه نمی دهند یا تحقیر نمی کنند. رادیوی زبان انگلیسی و کانال‌های تلویزیون به طور عمده وسایلی برای اطلاعات مربوط به آمریکا است و به وسیله ایرانیان علاقه‌مند تهیه و سرپرستی می‌شود که قابلیت تحمل و مدارای واردات فرهنگی آنها نسبتاً بالا است. تماس‌های روبرو با آمریکاییان صاحب نظر و وارد در زمینه‌های مربوط به هدفهای مأموریتی نه تنها امکان پذیر است، بلکه تحت سرپرستی حکومت ایالات متحده یا دیگران به کرات صورت می‌گیرد.
۴- با توجه به اینکه ۶۰ هزار ایرانی در همه سطوح در ایالات متحده تحصیل می‌کنند و کادر حرفه ای اینجا با ایالات متحده و طرق آن آشنا است، در پایان هر سال تحصیلی به نحو تصاعدی افزایش می‌یابد.
ارتباطات از طریق ازدواج رو به افزایش است. حدود ۵۰ پیوند دانشگاهی بین ایران و ایالات متحده وجود دارد. حدود ۲۵۰ مربی آمریکایی در دانشگاه‌های مهم ایران (که هفت نفر از آنها از بورس تحصیلی فولبرایت استفاده کرده اند) و ده‌ها نفر بیشتر از آنان در نهادهای مختلف آموزشی تدریس می‌کنند. یک جامعه بازرگانی آمریکایی مقیم ایران که از لحاظ تعداد بزرگ و از لحاظ حرفه متنوع است، نیز در ایران فعالیت دارد.
۵ - خلاصه گفت و شنود بین ذی‌نفوذهای جهان وطن ایران و همتاهای آمریکایی آنها بسیار فشرده و محکم است و از طریق هر وسیله قابل تصور دیگری منتقل می‌شود. مع‌ذالک قشر برگزیده دارای تعدادی اشخاص است که معلومات انگلیسی آنها ابتدایی است. گفت و شنود با ذی‌نفوذهای کمتر پیچیده به دلایل فرهنگی و زبانی محدود است؛ نبودن این گفتگوها ممکن است یک عامل نامساعد به شمار رود، در صورتی که شرایط حل نشده کنونی در میان کم سوادها رو به وخامت برود مسئله ای که برای آژانس ارتباطات بین المللی (ICA ) وجود دارد این است که چگونه این آژانس می‌تواند با تعداد بزرگی از شنوندگان که به طور سنتی از فعالیت اداره اطلاعات ایالات متحده آمریکا بدورند راه ارتباط پیدا کند و اینکه آیا می‌تواند چنین راهی وجود داشته باشد یا خیر؟ پخش برنامه‌های به زبان فارسی روی موج متوسط و کوتاه از خارج، اشخاص دارای تمایلات و کنجکاوی‌های سیاسی را از همه سطوح اجتماعی جلب می‌کند. هرچند این موضوع در هدف‌های، میسیون مورد بحث قرار نگرفته، توجه بیشتر آژانس ارتباطات بین المللی به آن بسیار به‌جا است.
۶ - یک منبع تشنج ذاتی در مناسبات ارتباطاتی بین ایالات متحده و ایران که در حیطه فعالیت ICA قرار نمی گیرد، چیزی است که یک کارشناس آن را «نارضایتی قابل درک در میان حرفه ای‌های طبقه متوسط از شالوده موروثی سیاست در ایران» توصیف می‌کند. آشنایی با ارزش‌های سیاسی آمریکا هرچند غیرقابل انتقاد نیست، بسیاری از ایرانیان را به آن ترغیب می‌کند که از بوالهوسی سیستم خودشان سرخورده و ناراحت بشوند. برای بسیاری از حرفه ای‌های متفکر که هدف یا آرزوی آنها مهاجرت به ایالات متحده آمریکا است، گوش دادن به صدای درونی طبیعت ویژه و سنتی ایران توجیه کافی فراهم نمی کند.
۷- محیط طبیعی ممکن است در مورد ارتباطات رویاروی تأثیر مخالف داشته باشد. در تهران رفت و آمد متراکم و هرج و مرج مانند وسایط نقلیه و آلودگی هوا و تورم و متوقف شدن خدمات عمومی هم و غم آمریکایی‌های مقیم و دیدارکننده از ایران (و همچنین تهرانیان) را تشکیل می‌دهد. علاقه آنها به ایران و درک آنها از ایران به طور کلی در حداقل قرار گرفته. در ایالات متحده محیط‌های محصور دانشجویان ایرانی که به وسیله اشخاص غیر واجد شرایط، از لحاظ توانایی زبان و مناسبات فرهنگی پرشده و مورد پشتیبانی ناراضیان آمریکا قرار گرفته، زمینه مناسبی را برای فعالیت‌های ضد رژیم و اطلاعات نادرست برای بی اعتبار کردن مناسبات ایران و ایالات متحده فراهم می‌کند. به جای اینکه آنها را به موفقیت‌های تحصیلی وادارد، چهره ایران در میان بعضی از گروه‌های دانشجوئی در ایالات متحده یک چهره منفی است. این امر کمیت و کیفیت آمریکایی‌هایی را که می‌خواهند با ایران ارتباط داشته باشند تحت تأثیر منفی قرار می‌دهد. ICA در کوتاه مدت می‌تواند در سروکار داشتن با بعضی از این مشکلات از طریق برنامه‌های جهت دار، چه در ایران و چه در آمریکا کمک کند.
۸- دریچه‌های فرار به خاطر عدم رضایت از اینجا مشهور است. محدودیت‌ها و خویشتن داری‌های وسایل ارتباط جمعی کمتر شده است. علی‌رغم بی نظمی‌ها، شاه هنوز هم باید تدابیر مربوط به لیبرالیزاسیون را جهت عکس بدهد. سیر تحول تحمیلی بر ایران در راه عدم تمرکز بیشتر در روندهای تصمیم گیری باید قابل بهبود باشد. در حالی که ایران مدرنیزه می‌شود، نیروها و گروه‌های جدیدی به مراکز مهم نفوذ تبدیل می‌شوند. ICA و سفارت در ارزیابی چنین تازه به دوران‌هایی از لحاظ تولیدات و برنامه‌های ICA همکاری خواهند کرد.
۹- نوسازی نظامی، حفظ شتاب اقتصادی، تصمیم گیری درباره قیمت نفت، ابتکارات سیاسی و اقتصادی منطقه ای و امنیت داخلی از انواع هم و غم‌هایی هستند که به نحو قابل ملاحظه ای شامل عده محدودی از برگزیدگان ایرانی می‌شود، که دستیابی نامحدود و بلافاصله به اطلاعات و شخصیت‌های صاحب نظر آمریکایی دارند. مع‌ذالک یک چنین دستیابی محافل داخلی ایران را درباره معتبر بودن سیاست ایالات متحده متقاعد نمی سازد. سیستم حکومتی ایالات متحده درباره رسیدگی‌ها و تعادل‌ها که از لحاظ نظری قابل تحسین است روند تصمیم گیری را متوقف می‌کند و چهره ایالات متحده را به عنوان یک متفق قابل اطمینان در مقابله با مسایل حاد بین المللی و داخلی (مثلاً شاخ آفریقا یا قانون انرژی) مخدوش می‌کند. محافل داخلی ایران نگرانی‌های حقوق بشر حکومت کارتر را با توجه به اینکه اولویت را به رفع نیازهای انسانی می‌دهد، نابجا می‌دانند. بعضی از مسایل مربوط به گفت و شنودهای شمال و جنوب با نظر ناهماهنگ تلقی می‌شود زیرا ایران به مفهوم نظام جدید اقتصادی جهان نظر آیینی دارد. پیوند ایران به دلار برای بعضی‌ها ناراحت کننده است. روش‌های مربوط به نقش رسانه‌های جمعی تفاوت دارد و ایران بیشتر نسبت به این اتهامات همدردی نشان می‌دهد که جهان سوم و جهان چهارم به وسیله رسانه‌های جمعی غربی به طریقه غلطی معرفی شده است. ICA می تواند به بعضی از این نگرانی‌ها از طریق طرح‌های مبادله ای چندجانبه و سمینارها و اطلاعات زمینه ای پاسخ دهد. این‌ها زمینه‌هایی هستند که مربوط به منافع و نیازهای آمریکا و همچنین ایران می‌باشند و مدارهای متعددی به ویژه در خارج از تهران و در بعضی از نهادهای جدید دانشگاهی برای احتراز از موارد زائد وجود دارد. این‌ها شامل منابع انرژی متناوب و مسئله اشاعه نیروهای هسته ای و تعالی در تحصیلات و نگرانی‌های محیطی و مطالعات آمریکایی و فارسی و ارتباطات در رشد ملی و مشاورت در امور جهت گیری دانشجویان و تدریس انگلیسی و پیشبرد بازرگانی و هنرهای زیبا می‌شود.
شلنبرگر