Post
31061
از:
محرمانه
به:
متن سند
سند شماره 39
یادداشت مذاکرات
شرکت کنندگان: خانم و آقای هدایت اسلامی نیا؛ جورج بی لمبراکیس، کنسول سیاسی سفارت آمریکا، تهران؛ جان دی استمپل، مأمور سیاسی سفارت آمریکا، تهران
زمان و مکان: 12 ژوئیه 1978 منزل اسلامی نیا
موضوع: علاقه فزاینده مذهبیون به سیاست
خلاصه: اسلامی نیا گفت تابستان نسبتاً آرام خواهد بود ولی اشکالات بیشتری در پاییز وجود خواهد داشت. بین پیروان آیت الله خمینی و آیت الله شریعتمداری در قم تفرقه ای در حال به وجود آمدن است. شریعتمداری به تدریج برخی از تندروهایی که قبلاً از خمینی حمایت می کرده اند را به طرف خودش جلب می کند. توجه مذهبیون شروع به متمرکز شدن بر روی انتخاباتی که برای سال آینده طرح ریزی گردیده، شده است. حتی لیست های کاندیداهای احتمالی حداقل در یک بخش آماده شده است. روابط بین شاه و جامعه مذهبی بهتر شده اند. مقدم رئیس جدید ساواک برای آرام کردن روابط بین دولت و جامعه مذهبی با کمی موفقیت سخت در حال فعالیت است اسلامی نیا به صورت خیلی محرمانه ای به ما گفت که شهبانو و هویدا حدود 4 آگوست در اولین روز پس از رمضان برای زیارت به کربلا در عراق خواهند رفت. توضیحات مشروح در زیر تحت عناوین مختلف آمده است. (پایان خلاصه).
سیاست مذهبی داخلی
در حالیکه جریانات امسال تابستان آرام خواهند بود، اما درگیری بین قسمت های مختلف جامعه مذهبی شخصاً مشکلاتی را در اوایل پاییز به وجود خواهد آورد. بحران جاری داخلی با یک درخواست منتسب به آیت الله خمینی برای برگزار نکردن مراسم تولد امام دوازدهم (21 ژوئیه) مرتبط است. شریعتمداری و تعداد دیگری از آیت الله ها با لغو جشن های برنامه ریزی شده مخالف هستند، زیرا امام دوازدهم یک قسمت حیاتی از معتقدات شیعه می باشد و این جشن یکی از جشن های مهم است.
علمای تهران تلگرافی برای خمینی فرستاده اند و گفته اند باور نمی کنند که وی خواسته باشد که مراسم ملغی شود (تلگرام بدون امضاء است). (فرستاده های خصوصی که در یادداشت مذاکرات قبلی به آنها اشاره شد هنوز اعزام نگردیده اند ولی انتظار می رود که به زودی روانه شوند). این واقعه ممکن است به نفع شریعتمداری تمام شود چونکه باعث شد آیت الله حلبی از تهران را به اتحاد عملی با وی بکشاند. حلبی یک آیت الله مهم است که فعالیت اصلی وی برگرداندن (یا کوبیدن) اعضای فرقه بهایی است. او پیروان قابل ملاحظه ای دارد که شامل یک عده تخمین 10/000 نفری دانشجو می باشد و ادعا می کند که در 5 سال گذشته 23000 بهایی را به اسلام بازگردانیده است. حاج آقا حسن قمی یک آیت الله دیگر که در 1963 از خمینی حمایت کرد و در داخل کشور به حال تبعید بوده است توسط ساواک آزاد شده و احتمالاً با شریعتمداری در مورد این موضوع متحد خواهد شد.
اسلامی نیا به صورت گذرا گفت که چندین آیت الله دیگر که در زندان هستند از طریق آیت الله ابوالفضل زنجانی (یک رهبر که اخیراً آزاد شده) پیام فرستاده اند که در عین حالی که آنها سالها پیش از خمینی حمایت کرده اند ولی اکنون با وی مخالف هستند چون که وی مسایل اشتباهی را عنوان کرده است و خیلی حرف می زند. اسلامی نیا فکر می کرد که دولت ممکن است به زودی آیت الله مطهری، طالقانی و ربانی شیرازی را آزاد کند. اسلامی نیا حس می کرد که ساواک به صورت تازه ای به زندانیانی که در زندان نگاه داشته شده اند می نگرد و آزادی های بیشتری در جریان است.
انتخابات طرح ریزی شده پارلمان
اسلامی نیا گفت علاقه زیادی نسبت به انتخابات طرح ریزی شده مجلس و سنا وجود دارد و شریعتمداری از طریق اسلامی نیا پیامی برای شاه فرستاده است که می گوید اگر انتخابات 1979 آزاد نباشد (بدون کنترل حزب رستاخیز) تظاهرات و مشکلات وخیمی وجود خواهد داشت. شاه از طریق اسلامی نیا پاسخ داد که انتخابات آزاد خواهند بود و هر کسی می تواند کاندید شود. به دنبال دریافت این خبر، حامیان خمینی با اینکه به صورت خشنی با انتخابات به این عنوان که ریاکاری دولت می باشد مخالفت کرده اند شروع به تهیه لیستی از کاندیداها نموده اند.
اسلامی نیا گفت که وی فقط از چند اسمی از لیست مطلع شده است ولی آنها (اسامی) شامل امینی عراقی وزیر سابق و دادستان سابق قزوین حاج سید جوادی می باشد. اینها شخصیت های اجتماعی سابق از دوران مصدق و جبهه ملی می باشند.
اسلامی نیا گفت گروه شریعتمداری هنوز به موارد ویژه در زمینه کاندیداها نیز نپرداخته است و خیلی از ملاها و آیت الله ها از گروه سابق جبهه ملی به رهبری مهندس مهدی بازرگان خوششان نمی آید. (نظریه: ظاهراً ملاها شخصاً از بازرگان خوششان نمی آید و نسبت به علاقه جزیی جبهه ملی ها به کمونیسم مظنون هستند.) اسلامی نیا فکر می کرد زمانی که انتخابات اعلام شود جناح شریعتمداری به تدریج لیستی از کاندیداها ارائه خواهد نمود.
لمبراکیس از اسلامی نیا خواست که راجع به ایده فعلی اش در مورد یک جناح مذهبی در حزب رستاخیز توضیح دهد. اسلامی نیا گفت ظاهراً در مورد ایده جناح سوم به وسیله گروه نهاوندی پیش دستی شده است ولی برای گروههای دیگر اگر که در حزب رستاخیز مکانی نباشد در سیستم سیاسی هنوز جایی وجود دارد. اسلامی نیا به هویدا گفته بود آنهایی که در پی انتخابات هستند چنانچه مایلند سیاستمداران مؤثری باشند بایستی اکنون شروع به مبارزه کنند. خود اسلامی نیا با گروهی از بازار و گروه دیگری از سازمان کنترل قیمت (اصناف) همکاری می کرد تا افرادی را برای انتخاب شدن آماده کند. در پاسخ به کاوش استمپل در این مورد که آیا خود وی برای راه یافتن به مجلس کاندید خواهد شد، اسلامی نیا لبخند زد و گفت که وی خیلی سرش شلوغ است و کم کم پس از مقداری طول و تفصیل یک شاید مبهم تحویل داد (نظریه: وی کاندید خواهد شد.)
شاه و رهبران مذهبی
در پاسخ به یک سئوال در این مورد که روابط بین شاه و رهبران مذهبی چگونه توسعه می یابد اسلامی نیا گفت گفتگوهایی وجود داشته است ولی به وجود آمدن اعتماد به آهستگی صورت گرفته است. به نظر نمی آید که شاه درک کند آیت آلله شریعتمداری بعضی از چیزهایی را که از او می خواهد نمی تواند انجام دهد. تماس های خصوصی خوب بوده اند ولی شریعتمداری نمی خواهد مردم از آنها اطلاع پیدا کنند. هرچند شاه مطلع است که شریعتمداری و خمینی در مورد ایران توافق ندارند، شریعتمداری به شاه گفته است که وی نمی تواند به صورت علنی با خمینی مخالفت کند. شریعتمداری گفته است که وی برخی از تندروها را از گروه خمینی جدا می کند و بایستی احتیاط کند. اسلامی نیا اشاره کرد که زمانی که آقای عباسی داماد شریعتمداری به شهر ری آمد تا خانه فامیلی را برای یک دیدار بازگشاید، وی مقدم رئیس ساواک را دید. این موضوع انتشار پیدا کرد و شریعتمداری خیلی خشمگین شد. اسلامی نیا گفت که شریعتمداری می خواهد آیت الله اول باشد (مهم ترین در ایران) و بایستی به دقت مراقب موضع سیاسی خود باشد.
اسلامی نیا روی خیلی از مسایل کوچک به شدت کار کرده است تا اختلاف دینی دولت و رهبریت مذهبی را کاهش دهد. او راجع به جریانی در اصفهان صحبت کرد که در آن رئیس اوقاف (بنیاد هدایای مذهبی) به یک آیت الله برجسته توهین نمود. برای برطرف کردن این توهین و آرام کردن وضعیت خیلی از افراد مجبور شدند میانجیگری کنند و سرانجام این کار انجام شد. اسلامی نیا راجع به واقعه دیگری صحبت کرد که ولیان استاندار خراسان با یک دستگاه ضبط صوت که به صورت ناشیانه ای مخفی شده بود با شریعتمداری ملاقات کرد. در اواسط گفتگو کیف دستی او شروع به بیرون دادن صداهای بلندی کرد. اسلامی نیا گفت شریعتمداری که پیروان زیادی در مشهد دارد زمانی که در اواخر این ماه از این شهر دیدن می کند از دیدن مجدد ولیان امتناع خواهد کرد. (نظریه: شریعتمداری ممکن است پیروانی در مشهد داشته باشد ولی وی به آن صورت که در اینجا مفهوم شده شخصیت برجسته ای نیست.)
دولت و مذهب
اسلامی نیا، آموزگار و دیگر رهبران دولت را به خاطر اینکه به ملاقات رهبران مذهبی نمی روند مورد انتقاد قرار داد. - «من به دیدار شریعتمداری می روم - چرا آنها نمی روند؟» نخست وزیر به یکی از دوستان نزدیک اسلامی نیا گفته بود که کار او این نیست که با رهبران مذهبی درگیر شود و این کار شاه و ساواک است.
(نظریه: این موضوع به دیگر جریاناتی که ما راجع به عدم علاقه آموزگار به این مشکل شنیده ایم شباهت دارد.) اسلامی نیا رفتار نخست وزیر را با رفتار هویدا مقایسه کرد که ملکه فرح را در 4 آگوست روز شروع ماه رمضان در مسافرت به کربلا در عراق همراهی خواهد کرد. این یک ژست مهم در مقابل مؤمنین خواهد بود. اسلامی نیا اشاره کرد که ملکه توسط مقدم رئیس ساواک قبل از انتصابش به ریاست ساواک به فعالیت اجتماعی بیشتری تشویق شده بود و نیز اشاره کرد که ملکه مایل است به فعالیت بیشتر در امور اجتماعی ادامه دهد. از مسافرت طرح ریزی شده هنوز جلوگیری می شود (نظریه: شاید به خاطر اینکه موافقت نهایی شاه هنوز اعلام نشده است).
اسلامی نیا از مقدم رئیس ساواک به خاطر عملکرد اولیه اش تعریف و تمجیدهای زیادی می کند. به طوری که گزارش شده مقدم در کارش شدیداً فعالیت می کند و در روابط بین جامعه مذهبی و دولت تفاوتی به وجود آورده است.
اسلامی نیا گفت مقدم پیش شاه رفت تا با دلیل و برهان از شاه بخواهد تا به آیت الله فلسفی اجازه سخنرانی بدهد. او اشاره کرد که در یک گفتگوی خصوصی جالب هویدا به فلسفی و اسلامی نیا گفته بود که اگر فلسفی بر علیه شاه صحبت کند (پس از اینکه قول داد این کار را نکند) هویدا، مقدم و اسلامی نیا نیز ممکن است کشور را ترک کنند. فلسفی گفت وی به شاه در سخنرانی هایش اشاره نخواهد کرد ولی ممکن است مجبور شود به خمینی اشاره کند چونکه مؤمنین وی را مجبور به انجام آن خواهند کرد.
مذهب و دیگر نیروها
لمبراکیس از اسلامی نیا پرسید که وی راجع به یک کتابفروشی در نزدیکی میدان اصلی قم که مطالب اسلامی، مارکسیستی و ضد یهودی را به هم می آمیزد چه می داند. به نظر آمد که اسلامی نیا از این موضوع بی خبر است ولی ذیعلاقه به نظر رسید. او فکر می کرد که مطالب ضد یهودی احتمالاً ضد صهیونیستی یا ضداسرائیلی بوده اند. چونکه مسلمانان خوب به اعتقادات یهودیان یا مسیحیان به دین خودشان احترام می گذارند، هر چند آنها یهودیان را افرادی می دانند که منحرف شده اند. سرانجام اسلامی نیا گفت وی و همسرش چنانچه مسایل به آرامی که وی انتظار آن را دارد باقی بمانند در آگوست سفری به ایالات متحده خواهند نمود. آنها اوایل سپتامبر باز خواهند گشت.
نظریه: این ملاقات مجدداً ارتباط و همکاری نزدیکی که بین هویدا، ژنرال مقدم و اسلامی نیا به وجود می آید را نشان داد.
زمان یافت نشد!
اتفاق و وقایعی یافت نشد!
تجهیزات یافت نشد!