سند شماره 9

گزارش تحولات انقلاب در تبریز

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: میکلوس

محرمانه

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دي. سي

1356-12-02- 1978-02-21

متن سند

سند شماره 9

خیلی محرمانه

21 فوریه 1978 - 2 اسفند 1356

از: سفارت آمریکا، تهران - 01814

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

رونوشت: به نمایندگی های آمریکا در لندن، کابل، اسلام آباد، آنکارا و بغداد مرجع: الف - تهران 1710، ب - تهران 1762

موضوع: اغتشاشات تبریز - عواقب بعدی

خلاصه: پوشش رسانه های گروهی توسعه یافته. دولت ایران می گوید در خشونت های تبریز 6 نفر کشته و 125 نفر زخمی شدند و آشوبگران به خوبی سازمان یافته بودند. مقامات تبریز پیامی دریافت کرده اند مبنی بر اینکه «یا زندانیان را آزاد کنید و یا دردسرهای بیشتری وجود خواهد داشت.» رامبد وزیر کشور ایران، در مجلس اظهار داشت که رهبران شورشیان به عنوان «کمونیست های معروف» شناسایی شده اند. سناتورها خواستار اقدام شدیدتر علیه شورشیان شدند. تحقیق وضعیت تبریز توسط بازرسی شاهنشاهی شروع شده است. وقایع پراکنده ای در نقاط دیگر ایران که جدیدترین آن در قم بوده است رخ داد. دانشگاه تهران شاهد اغتشاشات کوچکی در بیستم فوریه بود و دیوار مدرسه بین المللی با شعارهایی منقش گردیده است. پایان خلاصه.

1- مطبوعات 20 و 21 فوریه در تهران گزارشاتی در مورد اغتشاشات تبریز نقل کردند. کیهان انگلیسی عکس بزرگی را چاپ کرد که به خوبی تخریبی را که در تلکس مرجع گزارش شد، تأیید می کند.

دولت ایران اظهار نمود که این آشوب ها 6 کشته و 125 زخمی داشته است. شایع است که در اغتشاشات خیلی بیش از این کشته و زخمی شدند، ولی اطلاعات موثقی در دست نیست. مترینکو، کنسول تبریز، پس از بازدید کامل شهر خاطرنشان ساخت که خرابی منطقه تجارتی از آنچه وی فکر می کرد وسیع تر بوده و در طول محور اصلی شهر یعنی محوطه ای با وسعت حدود 8 مایل در 4 مایل گسترش یافته است. مطبوعات فارسی تأکید کردند، که تخریب بانک ها و سوابق تجاری تأثیر بد اقتصادی روی شهر و منطقه می گذارد.

2- مطبوعات در 21 فوریه تشکیل کمیسیون سلطنتی تحقیق و بررسی وقایع تبریز را اعلام نمودند و کنسولگری آمریکا در تبریز گزارش می کند، کمیسیون در محل است و از 21 فوریه شروع به کار خواهد نمود. اسم اعضای کمیسیون هنوز معلوم نیست. بر طبق گفته کنسولگری، یک خبر غیررسمی در محافل شناخته شده این است که مقامات تبریز چهار پیام جداگانه دریافت داشته اند مبنی بر اینکه یا تمام زندانیان را آزاد کنید و یا اینکه شهر مجدداً منفجر خواهد شد. دولت ایران در مورد تعداد افرادی که بازداشت شده اند سکوت اختیار کرده است و به کنسول گفته شد که استاندار یا معاون وی از این پس در مورد موضوعات مرتبط با تظاهرات و آشوب ها رابطین اصلی وی هستند.

3- بحث پارلمانی در مورد اغتشاشات تبریز، و روی گزارش هلاکو رامبد وزیر کشور به مجلس، و از جمله این اظهارنظر (بدون استناد به مدرک بیشتر) که سرکردگان شورشیان به عنوان «کمونیست های معروف» شناسایی شد ه اند؛ متمرکز گردید. وی این طور به سخنانش ادامه داد که: «آنهایی که چنین خرابی هایی را باعث شدند ایرانی نبودند.» وی در پایان گفت دولت ایران با این خشونت و بی قانونی در محدوده وظایف و اختیارات قانونی خود برخورد خواهد نمود. رامبد به نظریات ابراز شده از طرف خیلی از نمایندگان مجلس و اظهار تأسف چندین سناتور پاسخ داد. علی رضایی سناتور تهران به همراه دیگران عدم اطلاع قبلی دولت ایران از وقایع را مورد سرزنش و انتقاد قرار داد و خواستار اقدامات اکیدی علیه اوباشان شد. او از برخورد ملایم دادگاه با پرونده دانشجویان که آنها را به جرم بر هم زدن آرامش، صرفاً جریمه کرد، انتقاد نمود. (تصادفاً مطبوعات 21 فوریه اعلام نمودند 10 دانشجو مجرم شناخته شدند و هر یک 30000 ریال (معادل 440 دلار) برای شرکت نمودن در آشوب های 21 دسامبر 1977 در تهران جریمه شدند).

4- آرامش در دیگر شهرهای عمده به جز قم پا برجا ماند و مطبوعات روز 21 فوریه گزارش می کنند یک گروه که شعارهای ضدملی سر داده بودند، در قم به یک بیمارستان حمله بردند. هیچ انگیزه ای در بین نبوده است.

اخبار همچنان حکایت از این می کنند که در 19 فوریه آشوب وسیعی در قم وجود داشت اما جزییات مبهم هستند، به شرطی که واقعاً اتفاقی افتاده باشد. ممکن است شایعات در مورد حوادث آنجا خیلی جدی نبوده باشد.

5- کنسولگری اصفهان اطلاع حاصل کرده است که تظاهرات کوچکی در 18 فوریه در دانشگاه اصفهان به وقوع پیوسته، لیکن هیچگونه حادثه ای رخ نداده و بازار اصفهان همچنان آرام است و اکنون دو سوم آن باز است. در 21 فوریه زمانی که گروهی از جوانان مسلح در لباس خاکی ژاندارمری اطراف پاسگاه مرکزی پلیس دیده شدند نگرانی خیلی کمی ایجاد شد، لیکن رئیس تأمین شهر به مک گافی کنسول اصفهان اطلاع داد که این امر آموزش عادی نگهبانی بوده است.

6- کنسولگری شیراز گزارش می کند شهر همچنان در آرامش است و شایعه تیراندازی گزارش شده در مرجع B9 منجر به قتل نشده. خون ریخته شده در دانشگاه از شکستگی شدید سر بوده و به سرعت تمیز شد. بازار آرام و باز است.

7- تهران در روز 20 فوریه شاهد تظاهرات کوچکی در دانشگاه های تهران و ملی بود که تنها نکته قابل ذکر در مورد آن، هم زمانی شروع تظاهرات در ساعت 10 صبح بود که یک استاد را واداشت تا بگوید که آشوبگران صرفاً توانایی خودشان را در هماهنگی وقایع ارزیابی می کنند. تقریباً تظاهراتی در همین حدود در دانشکده فنی تهران رخ داد که در آنجا مقامات درها را بستند و فقط استادان را اجازه خروج دادند تا آن که ظاهراً کنترل عادی کارت های دانشجویی تمام شد. بازار تهران باز و نسبتاً آرام است. نیروهای تقویتی پلیس در روزهای 18 و 19 فوریه اکنون از بازار تخلیه شده اند.

8 - به جز حمله 18 فوریه به انجمن ایران و آمریکا در تبریز، فقط واقعه دیگری با شعارهای ضدآمریکایی در عصر روز 19 فوریه در تهران رخ داد که در آن موقع فرد یا گروهی شعارهای «مرگ بر شاه» و «آمریکایی ها به خانه خود برگردید» را به فارسی روی دیوار از 4 دیوار خارجی محوطه مدرسه جامعه (آمریکاییان - م) نوشتند. مدرسه که در واقع یک مدرسه بین المللی با کلاس های سال اول تا دوازدهم است ولیکن اکثریت کارمندان آن آمریکایی هستند، در قسمت قدیمی شهر واقع است.

مقامات مدرسه، موضوع را به پلیس اطلاع دادند و آنها در رنگ کردن دیوارهای مدرسه کمک کردند و افراد بیشتری را در اطراف آنجا برای چند روز آتی مستقر نمودند. وقایع دیگری وجود نداشته است و مدیر مدرسه می گوید روابط جامعه با حدود 60 نفر از کارمندانش که در همسایگی مدرسه زندگی می کنند به شکل یکنواختی در طی این سالیان خوب بوده است.

9- نظریه: دولت ایران هنوز وضعیت را بر اساس اطلاعات منتشر نشده تحت بررسی دارد. در آستانه افشای خسارت ها و سازماندهی گروه های آشوبگر، تفکرات در تهران به تأیید فرضیه ای مبنی بر نوعی دخالت خارجی گرایش پیدا کرده اند اما تاکنون هیچ گونه مدرکی ارائه نگردیده است. یک ایرانی نزدیک به منابع دستگاه مذهبی می گوید، تبریزی ها به عقاید مذهبی خود پای بندی عمیق تری دارند و در عین حالی که شاید تعصب مسلمانان قم را نداشته باشند، چنانچه متقاعد شوند که باید کاری را انجام دهند، احتمال بیشتری وجود دارد که آنان نسبت به همتاهایشان در جنوب با هوای گرم آنجا، غوغا به راه بیاندازند.

درخواست پارلمان برای اقدام خشن تر از جانب دولت ایران کاملاً قابل پیش بینی است و یک نتیجه مهم خشونت اخیر این بوده است که طبقه متوسط ایران را در مورد اثرات مخالفت گرایی روی جامعه مجبور به تفکر مجدد می نماید. برخی از استادان و بازرگانان آشنا با ما احساس می کنند در تبریز مسایل به نقطه ای رسیده که ارزش های مهم آنان در معرض تهدید واقع شده است. خیلی از آنهایی که تاکنون به طور ضمنی حامی مخالفین میانه رویی که از دولت ایران بازخواست می کنند، بوده اند؛ ممکن است افکار دیگری در سر داشته باشند.

میکلوس

منبع: اسناد لانه جاسوسی آمریکا - جلد 9 - کتاب 9 - صفحه 17