گزارش تحولات انقلاب

سند شماره 122

 خیلی محرمانه

2 نوامبر 1978 - 11 آبان 1357

از: سفارت آمریکا، تهران - 10724

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: گزارش سیاسی - امنیتی، 2 نوامبر

خلاصه: نظر اخیر شریعتمداری در مورد توسل به قیام مسلحانه تعدیل گردید. سنجابی، رهبر جبهه ملی، برای چندمین بار خشونت را محکوم نمود و تقاضای حمایت از قانون اساسی را کرد. خمینی می گوید او هرچه را که مردم ایران تصمیم بگیرند، قبول خواهد کرد. گنجی و آزمون به شدت در مقابل اخبار اتهام آمیز در مورد فساد، عکس العمل نشان داده و تقاضای بررسی کردند. پروازهای داخلی «ایران ایر» به واسطه اعتصابات سیاسی متوقف شد. پروازهای خارجی ادامه دارد. امینی با شاه ملاقات کرد و بعد از آن حمایت خود را از دولت شریف امامی اعلام نمود. قضات در سنندج به عنوان اعتراض به قتلهای متعدد در آنجا استعفا دادند. وزیر دادگستری امیدوار است که کلیه زندانیان سیاسی تا ده دسامبر آزاد شوند. استاندار مازندران این موضوع را که دانش آموزان کنترل آمل را به دست گرفتند، تکذیب کرد، و گفت طبق گزارش، افرادی که آنها به عنوان عروسک های هوادار رژیم دستگیر کرده بودند، دو ژاندارم و یک متهم به جنایت بودند. تظاهرات بسیاری که برخی هم موافق دولت بوده اند، گزارش شده ولی قتلی گزارش نگردید. تظاهرات عظیمی در دانشگاه تهران و خیابان ها صورت گرفت، دانشجویان چپی و مذهبی ظاهراً اختلافات را رفع کرده اند.

یک منبع قابل اعتماد اشاره می کند که دولت از ناآرامی ها ترسی ندارد و این رویارویی نهایی را قابل تحمل تر می سازد. منبع همچنین اظهار داشت که پاکسازی ساواک بعد از آگاهی نخست وزیر از این که ساواک در پشت حداقل برخی از درگیری های اخیر خیابانی بوده است، صورت گرفت. آیت الله های اصفهان تقاضای بازگشت خمینی را کردند. گزارشات بیشتری در مورد خشونتهای ضدخارجی رسیده است. پایان خلاصه.

1- آیت الله شریعتمداری بیانیه قبلی، مبنی بر اینکه مخالفین ممکن است مجبور شوند به قیام مسلحانه متوسل شوند را به شدت تعدیل کرد. در مصاحبه دیروز، او با خشونت و ترور مخالفت کرد اما دوباره گفت: «اگر ما نتوانیم آنچه می خواهیم از طریق وسایل معقول به دست آوریم، نبرد را شروع خواهیم کرد.» او به خبرگزاری فرانسه به علت تحریف سخنانش، حمله کرد. ضمناً کریم سنجابی، رهبر جبهه ملی، و آیت الله خمینی جداگانه در پاریس با مطبوعات مصاحبه کردند، اما در واقع هیچ چیزی در مورد صحبت هایشان با یکدیگر نگفتند. سنجابی دوباره خشونت را محکوم کرد و از قانون اساسی حمایت نمود و گفت که جبهه ملی می خواهد که دولت آینده فقط واجد سه شرط باشد: ناسیونالیزم، دموکراسی و سوسیالیزم، خمینی گفت او فقط با خواست مردم ایران همراهی خواهد کرد. او پیشنهاد نمود یک مجمع ملی برای هدایت امور اجرائی تشکیل شود. در تهران داریوش فروهر، سخنگوی جبهه ملی گفت آینده باید توسط رفراندوم عمومی تعیین شود.

2- نماینده مجلس، عباس اخباری، به علت ایراد اتهام در مورد اینکه گنجی، وزیر آموزش و پرورش و آزمون، وزیر سابق کشور، مرتکب فساد شده اند، شدیداً مورد حمله متقابل هر دو نفر واقع شد. گنجی تقاضا نمود در مورد فعالیت هایش تحقیقات رسمی به عمل آید. گزارشات مطبوعاتی حاکی از حمایت از وزیر از جانب معلمان در سراسر ایران است. آزمون هم از دادستان خواست که فساد ادعا شده را ثابت کند. آزمون می خواهد که اخباری را به اتهام دروغ بستن تحت تعقیب قرار دهد.

3- علی امینی نخست وزیر اسبق، دیروز با شاه ملاقات کرد، این ملاقات شایعات زیادی را مبنی بر اینکه امینی نخست وزیر بعدی خواهد بود، منتشر کرده است. ولی خود امینی حمایتش را از دولت شریف امامی اعلام کرد. او از ملاقاتش به عنوان تبادل نقطه نظرات یاد نمود.

4- پروازهای داخلی «ایران ایر» به علت اعتصابات سیاسی متوقف شد. کارمندان خواستار آزادی زندانیان سیاسی، پایان حکومت نظامی، اخراج کلیه کارکنان خارجی ایران ایر، مجازات خادمی رئیس سابق و نیز پایان بخشیدن به نرخ ثابت تبدیل ریال به دلار شدند. پروازهای بین المللی ادامه می یابند، اما شرکت هواپیمایی پان آمریکن از آزار و اذیت هایی در رابطه با حمل مسافران گزارش می دهد.

5- همه قضات سنندج (مرکز کردستان) به عنوان اعتراض به کشته شدن چندین نفر از تظاهرکنندگان استعفا داده اند.

6- حسین نجفی، وزیر جدید دادگستری، دیروز گفت که امیدوار است باقیمانده زندانیان سیاسی تا 10 دسامبر که روز حقوق بشر است، آزاد شوند. اظهارنظر او از اطمینان قطعی برخوردار نبود، او گفت چون این زندانیان توسط دادگاههای نظامی محاکمه شده اند، فقط شاه می تواند آنها را آزاد کند. ساواک قبلاً گفته بود 600 زندانی سیاسی باقی مانده اند. رقم مذکور با سخن متین دفتری از کمیته دفاع برای حقوق بشر، که گفت حداقل 900 زندانی سیاسی وجود دارد، تناقض دارد.

7- واقعه 31 اکتبر در آمل، که طبق گزارش دانش آموزان کنترل شهر را در دست گرفتند، همچنان مبهم است. استاندار مازندران، سعید بهادری، این گزارشات را تکذیب کرد. او گفت دانش آموزان در خیابان ها گشت می زدند تا مزدوران هوادار دولت را پیدا کنند و سه فرد مشکوک را دستگیر کردند. این سه نفر، طبق گزارشات دولت، دو ژاندارم و یک متهم به جنایت بودند که برای تنظیم کیفر خواست به آمل می آمدند. مطبوعات گزارش دادند که افراد ارتش، این گروه که تعدادشان از 3 تا 6 نفر اعلام شده را آزاد کردند.

8 - تظاهرات بسیاری مجدداً همراه با درگیری هایی که کشته ای گزارش نشده روی داد. تظاهراتی هم به طرفداری از دولت اتفاق افتاد که یکی در رابطه با قبیله خانواده علم در بیرجند بود.

در تهران دانشجویان در زمین چمن دانشگاه طبق معمول به تظاهرات پرداختند، یک شاهد آمریکایی گفت به نظر می رسد گروههای چپی و اسلامی اختلافاتشان را رفع کرده اند. آنها به جای این که مثل دفعه قبل تجمعات جداگانه ای داشته باشند با هم اجتماع کردند. جمعیت کثیری هم در خیابان ها تظاهرات نمودند. مطبوعات جمعیت را در حدود 100000 نفر تخمین زده اند، اما شاهدان عینی مورد اعتماد آن را 15000 تا 20000 گزارش داده اند. سفارت با خبر شده که جبهه ملی برای 2 نوامبر دعوت به تظاهرات نموده است، اما رهبران بازار (که اغلب از طبقه روحانیون حمایت می کنند) تظاهرات را برای یک روز قبل ترتیب داده اند. (نظریه: این می تواند بیانگر تمایل حساب شده برای حفظ فاصله بین رهبران مذهبی و جبهه ملی باشد). یک شاهد آمریکایی گزارش می دهد که وقتی برخی تظاهرکنندگان شروع به سنگ انداختن به مجسمه رضاشاه کردند، جمعیت فریاد زد «نه، نه» و مجسمه سالم باقی مانده است.

9- کنسولگری اصفهان گزارش می دهد، آیت الله های اصفهان متحداً اعلام کرده اند که خمینی باید به ایران برگردد.

10- یک ایرانی که در محافل سطح بالای دولتی رفت و آمد دارد در اول نوامبر به مأمور سفارت گفت که وزارت کشور نسبتاً از تظاهرات و اعتصابات ناراحت نیست. دولت احساس می کند که این امر منجر به این می شود که رویارویی نهایی برای عامه مردم قابل تحمل تر شود. او معتقد است رهبران میانه روی مذهبی نهایتاً یک مصالحه را می پذیرند. تندروها ممکن است اجباراً به زور مطیع شوند که به معنای دولت نظامی موقت شاید برای یک یا دو ماه است (نظریه: منبع یک دیدگاه میانه بوروکراتیک در درون دولت ایران را بسیار عالی و احتمالاً دقیق، ارائه داد. ما احساس می کنیم که او ممکن است مشکلاتی ناشی از عوامل مذهبی و نیز رویارویی نهایی هر دو را دست کم گرفته باشد).

11- همان منبع گزارش داد که پاکسازی ساواک به دنبال آگاهی نخست وزیر از اینکه تظاهرات خشونت بار اخیر به طرفداری از دولت توسط ساواک صورت گرفته، انجام شده، و همچنین ممکن است ساواک برخی از نمایشات ضدرژیم را هم خود اجرا کرده باشد. اخباری، نماینده مجلس، که مسئله سانسور را علیه شریف امامی مطرح کرده، خود یک عنصر باسابقه ساواک است، عصبانیت شریف امامی از این خبر کار پرویز ثابتی را تمام کرد.

12- حوادث ضدخارجی ادامه دارد، با وجود این هیچ خسارت جدی به اتباع آمریکا وارد نیامده، اما منجر به تشویق فزاینده ای شده است.

کنسولگری اصفهان در مورد سوءقصد بی نتیجه بمب گذاری در مدخل ورودی (FLUOR THYSSEN) گزارش داد. کنسولگری همچنین گزارش می دهد که سه تبعه آمریکایی به دنبال دریافت یادداشت «یانکی لعنتی» که در سطح وسیعی پراکنده شده بود، و یک یادداشت دیگر نیز بدین مضمون که «به شما اخطار شده است، به کشورتان بروید یا شما را خواهیم کشت»، ایران را ترک کرده اند.

گزارشات قبلی مبنی بر اینکه ایرانیان در منطقه اهواز به سوی خارجی ها سنگ و آجر پرتاب می کردند، تأیید شده است. «FLUOR IRAN» کادر خود را از مناطق نفتی بعد از دو روز از وقوع چنین اتفاقاتی فراخواند. خشونت بیشتر ضدخارجی بود تا ضدآمریکایی، اتباع غیرآمریکایی هم مورد حمله قرار گرفتند.

شرکت SOLAR TURBINE و INTERNATIONAL HARV ESTERکلیه خانواده های کارکنانش را که شامل ده خانواده در اهواز و پانزده خانواده در تهران بودند، به وطنشان فرستاد. شرکت CONTROL DATA نیز وابستگان کارمندان خود را که 26 نفر می شدند به کشورشان فرستاد. سفارت خبر دست دوم اما معتبری دارد که IBM نیز خانواده های کارمندان خود را به کشورشان فرستاده است.

سولیوان