گزارش تحولات انقلاب فروردین 58

سند شماره 137

محرمانه

3 آوریل 1979- 14 فروردین 1358

از: سفارت آمریکا، تهران - 3514

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: گزارش وضعیت سیاسی، 3 آوریل

1- (محرمانه - تمام متن)

2- خلاصه: دولت ادعا می کند که در ترکمن صحرا آتش بس برقرار شده است، هر چند تیراندازی های پراکنده ادامه دارد. بازدید از زندان قصر. بازرسی خانه ها و خمینی و حقوق

ص: 273

قانونی زندانیان. احتمال قطع رابطه ایران و مصر. توضیحاتی در مورد ریاحی، وزیر دفاع ایران. دردسرهای سفیر سولیوان ادامه دارد. شریعتمداری برای ملت پیام می فرستد. شایعات مجله اشپیگل. پایان خلاصه

3- رادیو ایران اواخر روز گذشته مدعی شد که در گنبد کاووس آتش بس برقرار شده و اینکه دولت و نیروهای ترکمن به توافق رسیده اند. طبق این توافق: 1) کلیه مجروحین به بیمارستان انتقال خواهند یافت؛ 2) نیروهای تمامی طرف های درگیر کاملاً از سنگرها و مواضع دفاعی خود عقب نشینی خواهند کرد و شهر پاکسازی خواهد شد؛ 3) مذاکره برای آزادی فوری اُسرا آغاز خواهد شد؛ 4) ارتش ملی تا اطلاع ثانوی عهده دار حفظ نظم و قانون در شهر خواهد بود. نخست وزیر بازرگان تهدید کرده بود که اگر تا ساعت 03:00 روز 2 آوریل تیراندازی در شهر متوقف نشود، به نیروهای مسلح دستور می دهد تا «اقدامات قاطعی» اتخاذ کنند. دفتر وابسته نظامی گزارشی دریافت کرده است مبنی بر اینکه نزدیک به صد تانک از تهران خارج شده و به سمت «شرق» در حرکتند، که این امر احتمالاً در پی توافق اخیر بوده و یا به تهدیدهای بازرگان ربط دارد. رهبر سرشناس سنی های بلوچستان، مولوی عبدالعزیز، پیامی برای جمعیت (عمدتاً سنی) گنبدکاووس فرستاده و از آنها خواسته بود که از جنگ دست بکشند. او در این پیام گفته بود که در آینده نزدیک به گنبد سفر خواهد کرد. اگر چه نیروهای کمیته چند تن از اعضای سازمان فداییان خلق را در گنبد دستگیر کرده اند، ولی این سازمان دخالت اعضای خود را در درگیری های گنبد شدیداً تکذیب کرده است.

رادیو فارسی بی.بی.سی. شب گذشته مدعی شد که تا به حال 200 نفر در گنبد کاووس کشته شده اند؛ 50 نفر از نیروهای طرفدار خمینی و 150 نفر از جنگجویان گنبد. آیندگان از قول سازمان فداییان این اتهام را مطرح ساخته است که درگیری های گنبد و سایر نقاط بخشی از توطئه سیا برای به راه انداختن جنگ داخلی در ایران است. طبق تلکس های خبری، از نیمه های امروز تیراندازی های پراکنده ای در گنبد صورت گرفته است. آسوشیتدپرس توانست تعدادی از خبرنگاران و عکاسانی را که چند روز در حبس خانگی بودند، آزاد کند، از جمله لیز هرگود، خبرنگار گاردین.

4- هیأتی متشکل از حقوقدانان فرانسوی امروز از زندان قصر بازدید می کند. این هیأت گزارشی برای دولت و احتمالاً مطبوعات تهیه خواهد کرد، و همچنین هفته آینده کنفرانسی خبری در مورد یافته هایش در پاریس برگزار خواهد کرد. روزنامه ها خبر از دستگیری فروغی، وزیر سابق فرهنگ، و پسرش داده اند (چنانکه اطلاع یافته ایم فروغی پیش از این نیز یکبار دستگیر ولی آزاد شده بود). خمینی در روز 1 آوریل در نطقی تلویزیونی (تلگرام جداگانه) به فعالان حقوق بشر که در مورد سرنوشت زندانیان ایرانی ابراز نگرانی کرده بودند، تاخت. آیت الله خمینی گفت که اصلاً با محاکمه زندانیان مخالف بوده و معتقد است که آنها باید فوراً اعدام می شدند.

ص: 274

او همچنین به سازمان های حقوق بشر تاخت و مدعی شد که آنها در ارتباط با حقوق بشر در طول سلطنت پهلوی «ساکت» بوده اند و به حمایت کارتر از شاه اعتراض نکرده اند. (توضیح: خمینی یا اطلاعی از این امر ندارد و یا حافظه اش خوب کار نمی کند.)

5- بر اساس گزارش روزنامه ها، دولت در حال بررسی قطع احتمالی روابط با مصر است.

6- وزیر جدید دفاع، تقی ریاحی، وجهه خوبی در میان ملت نداشته است. علاوه بر اظهارات گذشته اش مبنی بر اینکه بازنشست کردن افسران ارشد دوره پهلوی کار اشتباهی بود، روابط خانواده او نیز موجب بروز شایعاتی شده است. بر اساس شایعات، او وابسته به خانواده آتابای است که روابط اجتماعی و مالی نزدیکی با شاه داشتند، و برخی از شایعات نیز او را با اردشیر زاهدی ربط می دهد.

7- کیهان با انتشار مقاله ای، سولیوان، سفیر آمریکا در ایران را به دست داشتن در کشتار میدان ژاله و وقایع دیگر انقلاب متهم ساخته است. کیهان مدعی است که سولیوان درست پیش از واقعه میدان ژاله با شاه دیدار کرد و بار دیگر پس از «آتش سوزی تهران» 5 نوامبر پیش از انتصاب ازهاری در پست نخست وزیر نیز به دیدن او رفت.

8- آیت الله شریعتمداری طی نقطی 20 دقیقه ای خطاب به ملت در روز 1 آوریل اولویت های جمهوری اسلامی جدید را برشمرد. او گفت که ابتدا باید ارتش، پلیس و ژاندارمری را تقویت کرد. او بار دیگر گفت که مردم باید از دولت حمایت و در بازسازی اقتصاد، به ویژه بخش کشاورزی، همکاری کنند.

9- چند روزی است شایعاتی در مورد شماره اخیر مجله اشپیگل بر سر زبان هاست. بر اساس این شایعات، اشپیگل عکسی از یزدی، معاون نخست وزیر، بر روی جلد خود چاپ کرده است که او را در حال دست دادن با شاهپور غلامرضا نشان می دهد، و همچنین مقاله ای چاپ کرده است که در آن یزدی، قطب زاده رئیس رادیو و تلویزیون ملی ایران، و ابوالحسن بنی صدر دستیار خمینی را جاسوسان سیا معرفی کرده است. مأمور سفارت شایعه دیگری شنیده است که طبق آن عکس روی جلد اشپیگل بازرگان را در حال بوسیدن دست شاه نشان می دهد. این مطلب در کنفرانس مطبوعاتی بازرگان در 1 آوریل مطرح شد، و حتی می گویند که خمینی دستور تحقیق در این مورد را صادر کرده است. چنانکه اطلاع یافته ایم، سفارت جمهوری فدرال آلمان چنین شایعاتی را تکذیب کرده است.

سولیوان