گزارش تحلیلی از شرایط عراق و تشیع و ایران

سند شماره 57

محرمانه

13 فوریه 1979- 24 بهمن 1357

از: دفتر حفاظت منافع آمریکا، بغداد- 0346

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی.

موضوع: عراق، تشیع و ایران

1- (محرمانه - تمام متن)

2- با سقوط دولت بختیار و عملاً حاکم شدن آیت الله خمینی در ایران، ظاهراً یکی از عواقب هرج و مرج در این کشور (البته از نظر عراقی ها) رخ نموده است. اگر آنگونه که تصور می شود عراقی ها واقعاً دلایل قانع کننده ای برای نگرانی از تأثیر بالقوه ظهور یک جمهوری اسلامی در ایران بر جمعیت شیعه عراق دارند، مسلماً این نگرانی ها حالا توجیه پیدا کرده است.

ص: 95

3- به موازات تلاش ناظران سیاسی برای یافتن شواهد و مدارکی جهت تأیید نظراتی که دفتر حفاظت منافع آمریکا نیز با آنها موافق است، احتمال می دهیم که شایعه نارضایتی شیعیان همین روزها رواج پیدا کند. در همین ارتباط، اقداماتی که انتظار می رفت دولت عراق تحت هر شرایطی انجام دهد، حالا با حاکم شدن خمینی در ایران معنا و مفهوم تازه ای پیدا کرده است؛ مثلاً سفر صدام حسین به بصره (که در گزارش جداگانه ارسال شده است) که احتمالاً به منظور جلوگیری از بروز مشکل در این استان صورت گرفته است.

4- به همین دلایل است که قدری نسبت به گزارش هایی که در مورد انتشار عکس های خمینی در نجف و کربلا مخابره شده است، شک و تردید داریم. بخش سیاسی می گوید که عکس های مزبور چند روز پیش از سقوط دولت بختیار در این دو شهر پخش شده بود. مقامات عراقی خواستار جمع آوری عکس ها شده بودند، و طبق خواست آنها عکس ها جمع آوری شد، ولی بعد از رفتن آنها از محل عکس های مزبور دوباره پخش شد. البته جزئیات بیشتری را به این رویداد نسبت می دهند که از نظر ما بعید به نظر می رسد، مثلاً گزارش تظاهرات مردم و تیراندازی.

5- ما همچنین مطلع شده ایم که دولت عراق اجازه توزیع چند مجله خبری غیرعرب زبان را داده است که عکس خمینی را بر روی جلد خود چاپ کرده بودند. این امر می تواند یکی از دلایل رواج شایعه ی مربوط به عکس های خمینی باشد. علاوه بر این، معلوم است که عراق نمی خواهد از مردی که آن سوی مرزهایش حاکم است و احتمالاً در آینده به راحتی نمی تواند او را ندیده بگیرد، غافل بماند. با وجود این، رژیم عراق تا زمانی که این گزارش تهیه می شود، هنوز جمهوری اسلامی خمینی را به رسمیت نشناخته است.

6- در جامعه نیز راهی برای تأیید صحت این شایعات وجود ندارد مگر اینکه این حرف ها را از یک شاهد عینی و یا منبع خبری دسته دوم موثق بشنویم. هر چند دلایل نگرانی عراقی ها از مسئله شیعه برای ما کاملاً قابل درک است، ولی واقعاً نمی توانیم باور کنیم که رویدادها اینقدر سریع و عمیق در نجف و کربلا اتفاق افتاده باشد. با وجود این، نباید فراموش کرد که این دو شهر احتمالاً پذیرای بیشترین تعداد پناهندگان ایرانی است (به نظر فرانسوی ها نزدیک به 100 هزار نفر) که در طول سال های تبعید خمینی به عراق نقل مکان کردند. چون دو شهر فوق از مقدس ترین شهرهای شیعه هستند و بروز مشکل در آنها، اگر مشکلی بروز کند، کاملاً منطقی به نظر می رسد.

7- مشاهدات عینی دو هفته پیش مأموران دفتر حفاظت منافع آمریکا از دو شهر کربلا و نجف حاکی از این بود که هیچ نشانه ای از نارضایتی شهروندان، چه مذهبی و چه غیرمذهبی، در این دو شهر وجود ندارد. البته آنها طی دیدار بعدی شان از این ناحیه که سه روز دیگر انجام می شود، شاید علایمی از نارضایتی ببینند.

پک