تشریح وضعیت ایران تیر 58

سند شماره 262

محرمانه

17 ژوئیه 1979 - 26 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران - 7424

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: اخبار سیاسی هفته

1- (محرمانه - تمام متن)

2- خلاصه: گردهمایی استانداران جهت تجدیدنظر در قوانین انتخابات، ادامه حوادث امنیتی در ایران، ادامه اعدام های انقلابی، لاینحل ماندن مسایل کردستان و خوزستان. پایان خلاصه.

3- استانداران سراسر ایران امروز در تهران به منظور بحث در مورد چگونگی فراهم آوردن نیازها و روش های انتخابات مجلس خبرگان گردهم می آیند.

4- رویدادهای امنیتی در هفته قبل جهت به ستوده آوردن ایران ادامه داشته است. بیشترین صفحات جراید به موارد قتل و خرابکاری و تروریسم اختصاص یافته اند. در هفتم ژوئیه تقی حاج طرخانی بنیانگذار مسجد قبای تهران و یکی از مخالفان عمده رژیم سابق در نزدیک خانه اش در تهران به قتل رسید. بعضی گزارش ها نشان می دهد که قتل اشتباهی بوده زیرا هدف اصلی قاتلین برادر طرخانی بوده که یکی از مشاوران نزدیک خمینی است. گروه فرقان مسئول این قتل شناخته شده است.

در 6 ژوئیه یک گروه ناشناس با کوکتل مولوتف به دفتر آیت الله ربانی شیرازی در شیراز حمله کرده ولی هیچ تلفات یا خسارتی گزارش نشده است. در یک حمله نسبتاً موفق بر علیه یک چهره مذهبی دو مرد ناشناس به سوی آیت الله سیدرضی شیرازی شلیک کرده. آیت الله شیرازی بنیانگذار مسجد شفا و رئیس یکی از کمیته های انقلاب در شمال تهران است. او با سه

ص: 573

گلوله مورد اصابت قرار گرفته، گفته می شود شیرازی در وضع رضایت بخشی است، اقامتگاه آیت الله آل شبیر خاقانی رهبر مذهبی عرب های ایران هم در این هفته مورد حمله قرار گرفت. شایع است 4 نفر در درگیری داخل خانه به قتل رسیده اند ولی خود آیت الله آن موقع در منزل نبود.

5- در دهم ژوئیه رئیس دژبان ژنرال رحیمی در محلی نه چندان دور از مقر فرماندهی واقع در پادگان خمینی (جمشیدیه سابق) مورد هدف قرار گرفت، حمله دوباره ای گفته می شود در 15 ژوئیه در مقابل پادگان صورت گرفته است. رحیمی که خودش از چهره های بسیار خبرساز بوده است راجع به اوضاع ایران در نهم ژوئیه به وسیله وزیر دفاع فربد برکنار شد. ولی روز بعد به وسیله خمینی در شغلش ابقاء شد. رحیمی قبلاً به واسطه طرحش راجع به حفاظت از جان رهبران مذهبی به وسیله گارد دژبان، در خبرها ظاهر شده بود. اما این پیشنهاد به وسیله روحانیت و کمیته ها رد شد. در یازدهم ژوئیه رحیمی طرحش را راجع به اعزام 3000 سرباز جهت محافظت از لوله های نفت در مقابل خرابکاری ها در استان خوزستان اعلام داشت.

6- اعدام ها در ایران همچنان ادامه دارد و گفته می شود اولین اعدام زنان از انقلاب فوریه تاکنون انجام گرفته، سه فاحشه در 12 ژوئیه در تهران در برابر جوخه آتش قرار گرفتند، دو فاحشه دیگر در آمل در هفته گذشته شلاق زده شدند، اما از نظر سرنوشتشان آن طور که بر می آید احساس خوشبختی می کردند. از 12 ژوئیه تاکنون 15 اعدام به دلایل سیاسی و غیرسیاسی انجام گرفته است.

به گفته آیت الله آذری قمی رئیس دادگاه های انقلاب تهران موقعیت زندانیان در ده یا پانزده روز آینده روشن خواهد شد. اگر کسانی شخصاً «ضامن» زندانی شوند که او را در روز محاکمه به دادگاه معرفی نمایند یا در صورت عدم دسترسی به زندانی شخص ضامن به جای زندانی محاکمه شود، زندانیان مورد نظر آزاد خواهند شد.

7- شرایط در خوزستان و کردستان همچنان ناآرام است و همه روزه خبرهایی از درگیری می رسد اعتراض و شکایات (منطقه ای) و مخالفت با اعتراضات به وسیله چهره های سیاسی و مذهبی به چشم می خورد، در چهارم ژوئیه میتینگی در مهاباد (کردستان) جهت بررسی مسایل قومی (ایالتی) و پیش نویس قانون اساسی تشکیل شد، قانون اساسی به خاطر عدم توجه به حقوق ملی کردها و نیز رسمیت دادن به مذهب شیعه جعفری از طرف بسیاری از گروه های کرد رد شده است. منطقه جلدیان هفته گذشته صحنه برخورد بود، ژاندارمری دفتر محلی حزب دموکرات را بعد از یک جنگ نظامی که در آن دو طرف شرکت داشتند بست. عبدالرحمن قاسملو دبیرکل حزب دموکرات رادیو ایران را متهم کرد که احساسات ضدکردی را برمی انگیزد. در میان مطالب پخش شده که از طرف حزب دموکرات تحریک آمیز تلقی شده، ادعا شده بود که 6 تا 10 هزار از اعضای حزب دموکرات یکی از قبایل به نام زارزه را محاصره کرده و رئیس آنها را گروگان گرفته اند. رهبر حزب دموکرات شدیداً این مورد را رد کرد.

ص: 574

8- در هشتم ژوئیه جلسه ای به وسیله چهره های مذهبی و سیاسی جهت حل مسایل ترک ها و کردها که چندی قبل در نقده به برخورد انجامید تشکیل شد، آوارگانی که شهر را ترک کرده اند به بازگشت دعوت شدند. دو روحانی مأمور شدند که در حل مشکلات اداره شهر و پرداخت خسارت به آنها که صدمه ای دیده اند نظارت کنند. در یازدهم ژوئیه تظاهرات آرام به وسیله حزب دموکرات در کردستان برگزار شد. غنی بلوریان سخنگوی حزب گفت که تظاهرات به عنوان اخطار به حکومت جهت توجه به مسایل منطقه برگزار شد.

9- چهاردهم ژوئیه مریوان صحنه نبردی بود که در آن 22 نفر کشته و 40 نفر مجروح شدند. یک خبرگزاری ادعا کرد که نبرد بین پاسداران انقلاب و یک کمیته محلی از کردهای چپگرا بوده است. یک سخنگوی حزب دموکرات مطالب دیگری را عنوان کرد او گفت نبرد بین دهقانانی که طالب حقوق خویش بوده و فئودال های دست نشانده رژیم که در کمیته ها نفوذ نموده اند اتفاق افتاده است.

10- ناآرامی کردستان معلول یک سری عوامل گوناگون است. مثلاً عوامل منطقه ای و آنچه در رابطه با انقلاب ایران اتفاق افتاده است همانند بعضی نقاط دیگر ایران زارعان، املاک مالکان فراری و یا خاندان پهلوی را تصرف کردند.

اخیراً بعضی مالکانی که در زمان شاه زمینشان را گرفتند درصدد بازپس گرفتن دوباره آن هستند، اختلافات زیادی بین کردهای سنی و شیعیان که حکومت را در دست دارند وجود دارد. تقسیم شدن ایران به اقوام مختلف نیز در ناآرامی های کردستان مؤثر بوده است. آنها در سرتاسر مرز ایران گسترده اند، کاهش فعالیت های ژاندارمری و جنگ لفظی بین دولت موقت ایران و عراق نیز از جمله عوامل ناآرامی است. ادعاهایی درباره حمله عراق به دهکده های مرزی کردستان مطرح گشته است. رقابت قدیمی ترک ها و کردها به خونریزی اخیر انجامید. در اختیار داشتن گسترده سلاح به وسیله گروه های رقیب یکی از علل جنگ بود. دوم، ناآرامی ها در منطقه کردستان.

11- در ایالت خوزستان ناآرامی ها و تظاهرات از اهمیت زیادتری برخوردار است، هفته قبل دو خط لوله نفت و گاز منفجر شد، اقدامات اعتراض آمیز دیگری نیز گزارش شده است. یازدهم ژوئیه رادیو تهران گزارش داد که یک انفجار در خط راه آهن اهواز، خرمشهر در 2 کیلومتری خرمشهر اتفاق افتاده است، ایستگاه راه آهن در خرمشهر اخیراً مورد حمله ای قرار گرفت که هدف آن پاسداران بودند.

گزارش های دیگر حاکی است که به بعضی منازل و جیپ پاسداران در شهر بمب پرتاب شده، تظاهرات عرب های ایرانی در خرمشهر باعث شد که استاندار خوزستان دریادار مدنی به نظامیان در خوزستان آماده باش دهد.

12- گزارش رسیده است که در روز سیزدهم ژوئیه 25 نفر از تظاهرکنندگان وقتی که مردان مسلح ضمن یک راهپیمایی آرام به سوی آنان آتش گشودند مجروح شدند.

ص: 575

شرکت کنندگان در تظاهرات از کسانی بودند که خواهان خودمختاری در خوزستان بودند آنها همچنین آزادی زندانیان سیاسی و نیز پایان مداخله مأموران حکومت مرکزی را خواستار بودند، در پانزدهم ژوئیه خرمشهر متشنج شد و آن وقتی بود که مهاجمان ناشناس به داخل مسجدی که در آن مجلس یادبود برگزار شده بود بمب انداختند. 5 کشته و حداقل 30 مجروح گزارش شده است.

در مصاحبه مطبوعاتی که اخیراً انجام شده، مدنی اعلام کرده مسئول ناآرامی ها در استان «اخلالگران حرفه ای» هستند. مدنی در حالیکه اوضاع را حساس توصیف می کرد گفت برای اینکه مسایل فراوان جانبی حل شوند، مجموعه ای از قاطعیت، سیاست و زمان لازم است. در مصاحبه دیگری عیسی خاقانی برادر آیت الله خاقانی مطالب مغایری را مطرح نمود. او گفت 40000 نفری که اخیراً تظاهرات کرده اند، آب می خواستند. او گفت که منطقه در حال انفجار است. و اگر به سرعت عمل نکنیم ما را به مرحله غیرقابل کنترلی خواهد کشاند.

لینگن