تسخیر سفارت آمریکا در ایران چه پیامدهایی در ایلات متحده بر جای گذاشت؟ آیا این رخداد تا همان اندازه که برای ایران مهم بود، برای کاخ سفید هم اهمیت داشت؟ همیلتون جردن به عنوان رئیس ستاد کاخ سفید، آن روزها را به عنوان یک «بحران» برای جیمی کارتر و دولت وی یادآوری می کند.
کلیدواژه ها:
بحران، تسخیر لانه جاسوسی، سفارت آمریکا در ایران، کاخ سفید، جیمی کارتر


این کتاب از زبان همیلتون جردن رئیس ستاد کاخ سفید در دولت کارتر نوشته شده و مشتمل بر خاطرات روزانه وی در سال آخر ریاست‌جمهوری کارتر و در جریان تلاش‌های مستمر دولت وی و تصمیمات و سیاست‌های اتخاذ شده از سوی او در جهت مقابله با بحران گروگان‌گیری و تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در ایران است که گاه با تحلیل‌های نویسنده بر وقایع همراه می‌شود. کتاب وی را متممی بر ناگفته‌های ویلیام سالیوان در کتاب «مأموریت در ایران» می‌دانند. کتاب بحران با اینکه خالی از اشکالات محتوایی و نقص برخی مطالب تاریخی و غرض‌ورزی مؤلف نیست؛ ولی نکات مهمی را یادآوری می‌کند.
در مقدمه کتاب به عوامل و عللی که رابطه ایران و آمریکا را خدشه‌دار می‌کرد اشاره شده که از جمله مهم‌ترین این عوامل می‌توان به تصمیم کارتر مبنی بر پذیرش شاه در آمریکا و تسخیر لانه جاسوسی آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام (ره) در 13 آبان 1358 و گروگان گرفتن اعضای آن اشاره کرد.
انتخاب عنوان «بحران» برای این کتاب کاملاً درست و بجا بوده است؛ زیرا شرایطی که دانشجویان برای کارتر پیش آورده بودند بحرانی تمام‌عیار بود که در جای‌جای این اثر به این نکته اشاراتی شده است.
همیلتون سال 1980 را جهنمی واقعی معرفی می‌کند. این سال با وقایع مهمی در کاخ سفید مصادف شده بود: «مبارزه انتخاباتی کارتر با کندی، مسئله افغانستان، مسکوت گذاشتن اجباری قرارداد سالت، رکورد اقتصادی، رونالد ریگان و از همه مهم تر گروگان ها...! بحران پشت بحران!».
همیلتون نویسنده کتاب علاوه بر اینکه خود در بسیاری از جریانات و وقایع دولت کارتر حضور داشته و رویدادها را از نزدیک لمس کرده، از منابع گسترده‌ای همچون اسناد رسمی، خاطرات روزانه الینور منشی مخصوص جردن، مصاحبه با افراد برجسته سود جسته است.
اولین بخش کتاب مربوط به مراسم تحلیف رونالد ریگان رقیب پیروز کارتر در سال 1981 و جریان آزاد سازی گروگان های آمریکایی می باشد. بخش بعدی به 13 آبان 1358 ماه، برابر با یکشنبه 4 نوامبر 1979 می شود که به قضایای پیش از انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا و کاندیداتوری کارتر، ریگان و کندی اشاره می کند. این روند تا تاریخ 9 نوامبر 1979 (18 آبان 1358 ) ادامه دارد که در آن نیز به اتفاقات مرتبط با 13 آبان، تسخیر لانه جاسوسی و اوضاع و احوال گروگان ها و پیگیری های کارتر و دیگر رجل آمریکایی برای خلاصی آنها از زندان های ایران می پردازد.
بخش بعدی از تاریخ 16 نوامبر همان سال آغاز و تا تاریخ سه شنبه 20 نوامبر ادامه می یابد، که به قضایای مهمی از جمله مشکلاتی که بر اثر تحریم نفت ایران از سوی آمریکا در بازار جهانی پیش آمده، می پردازد.
این اثر که به نوبه خود نوعی روزشمار به‌حساب می‌آید در تاریخ‌های مختلف مهم‌ترین اتفاقات را نام برده، موردمطالعه قرار داده و حول آنها به بحث و گفت‌وگو پرداخته است.
در بخش‌های پایانی کتاب به وقایع و رخدادهای روز شنبه 17 ژانویه 1981 مطابق با 27 دی ماه 1359 پرداخته شده که در ارتباط با گروگان های آمریکایی و تلاش های رییس جمهور و دیگران برای رهایی آنها است.
در بخشی از این کتاب آمده است:
«در تاریخ 18 ژانویه همان سال ( یکشنبه 28 دی 1359 ) رییس جمهور برای رسیدگی هرچه بیشتر به موضوع گروگان ها ناچارا تعطیلات آخر هفته خود را به کمپ دیوید لغو می کند. فردای آن روز نیز به همان منوال گذشت، روز بعد یعنی سه شنبه بیستم همان ماه قرار شد بر اساس یکی از شرایط ایران برای آزاد کردن گروگان ها بانک فدرال رزرو قسمتی از دارایی های مصادره شده ایران را به حساب ویژه ای که دولت ایالت متحده در بانک انگلستان باز کرده بود منتقل کند.»
آخرین روزی که در کتاب، مورد اشاره قرار گرفته روز چهارشنبه 21 ژانویه 1981 (1 بهمن 1359) یعنی آخرین روزهای ریاست جمهوری جیمی کارتر می باشد. در این بخش به رقابت میان ریگان و کارتر در انتخابات ریاست جمهوری اشاره می کند و به پیروزی ریگان و برکناری کارتر و به تبع آن اعوان و انصارش من جمله شخص نویسنده یعنی همیلتون جردن از کاخ ریاست جمهوری می پردازد. همیلتون از همراهی رییس جمهور کارتر به عنوان یک تجربه فوق العاده یاد می کند.

یادداشت‌های روزانه همیلتون جردن که با کمک گرفتن از یادداشت‌های روزانه منشی‌اش الینور کانرز و همکاری عده‌ای چون سوزان کلاف نوشته شده با عنوان "Crisis" یا همان "بحران" چاپ و در سال ۱۳۶۲ در تهران توسط انتشارات نشر نو و با ترجمه محمود مبنا منتشر شده است. مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال 1390 چاپ جدید از این کتاب را با ترجمه محمد طاهری مقدم در 2000 نسخه به چاپ رساند.